KO Ç Ü N İ VE R Sİ T E S İ
A N A DO LU MEDENİYETLERİ A RA Ş TIRMA MERKEZ İ
S O NB A HAR 2019
ANAMED Direktörü’nden ANAMED çevreye el atıyor! Bir yıldan biraz daha uzun bir süre önce, ANAMED’in çevresel araştırmaları girişimini duyurmuştum. İlk olarak, çevresel arkeoloji alanında iki yeni doktora sonrası pozisyonu açmıştık. O günden başlayarak, araştırma ve eğitim için ayrılmış bir çalışma mekânının açılışını yaptık, referans koleksiyonlarımızı geliştirdik ve bir gün süren bir atölye düzenledik. Bunlara ek olarak A’dan Z’ye (Arkeobotani ve Zooarkeoloji odaklı) çevresel arkeoloji yöntemleri ile teorilerinin bilinirliğini ve uygulamalarını artırmaya yönelik dört günlük bir eğitim programı sunduk. ANAMED’in Çevresel Arkeoloji Çalışmaları, eğitim programları, çevresel tarih atölyeleri ve diğer etkinliklerle önümüzdeki yıllarda da devam edecek. Bunlarla birlikte, alandan araştırmacılar da bizimle iletişime geçerek yeni çalışma mekânımızdan ve referans koleksiyonlarımızdan yararlanabilecekler.
Uzun zamandır sürdürdüğümüz, her biri deneyimli eğitmenlerce verilen Kapadokya, Osmanlıca ve Anadolu’nun Kadim Dilleri yaz programlarımızı 2019 yazında da düzenledik. Buna ek olarak, binlerce öğrenci Ankara İngiliz Arkeoloji Enstitüsü (BIAA - British Institute at Ankara) ile ortaklaşa düzenlediğimiz “Türkiye’nin Arkeolojik Varlıklarının Korunması ve Kurtarılması” (SARAT) çevrimiçi eğitim programını tamamlayarak sertifikalarını aldı. İstanbul’da diğer konularda uygulamalı atölyeler düzenlemeyi sürdürüyoruz. Bunların en yenisi coğrafi bilgi sistemleri (GIS) temel eğitimi oldu.
Sonbahar başında ANAMED’in yeni bursiyerlerini karşıladık. 25 bursiyerimiz, Rumelifeneri Kampüsü’nde yaptıkları kısa konuşmalar ve oryantasyon programıyla uyum süreçlerini hızlıca tamamladı ve haftalık sunumlarına başladılar. Akademik yılın bitiminden önce―bazıları ortak projeleri teşvik eden―kısa dönem araştırma bursları programı kapsamında, en az on bursiyer daha bizlere katılacak. Başvurular yakında başlıyor! Sonbaharda, yüksek katılımlı konuşmalar ve sempozyumlar dahil bir dizi etkinlik gerçekleştirildi. Aralarında birçok eski bursiyerimizin de bulunduğu meslektaşlarımız pek çok konuşma yaptı; bunun yanı sıra, Tarih Vakfı ile ortaklaşa düzenlenen ANAMED Kütüphane Konuşmaları Serisi her ay kalabalık bir dinleyici kitlesini çekmeyi sürdürüyor. Kütüphanemiz de her zaman yeni kullanıcıları çekiyor; bunda BiblioPera’nın yeni posterler ve makalelerde vurgulanan ortak çalışmaya dayalı başarısının ve de bağışlanan yeni koleksiyonların büyük payı var. Aralık ayı ortasında İstanbul İsveç Araştırma Enstitüsü (SRII) ile ortaklaşa düzenlenen bir günlük sempozyum, (Spoliation as Translation: Medieval Worlds in the Eastern Mediterranean) 10. Uluslararası ANAMED Yıllık Sempozyumu, Devşirme Malzemenin (Spolia) Yeniden Doğuşu: Antikçağ’dan Osmanlı’ya Anadolu'da Mekanların, Materyallerin ve Objelerin İkinci Yaşamı’nın temasını yeniden ele aldı. 14. Uluslararası ANAMED Yıllık Sempozyumu Miras, Dünya Mirası ve Gelecek: Ölçek, Koruma ve Diyalog Üzerine Görüşler ise BIAA ve ANAMED’in eski ortak bursiyeri B. Nilgün Öz ile Koç Üniversitesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi (ARHA) öğretim üyesi ve ANAMED Danışma Kurulu üyesi Christina Luke tarafından düzenlenen, UNESCO’nun Dünya Mirası Merkezi ile yapılan bir ortak çalışmaydı. ANAMED sempozyumlarından söz açılmışken, 11. Uluslararası ANAMED Yıllık Sempozyumu’nun İngilizce ve Türkçe bildiri kitaplarının yayınlandığını duyurmaktan dolayı çok sevinçliyim. Kutsal Mekânlar ve Kentsel Ağlar başlıklı bu çalışmanın editörlüğünü eski
bursiyerimiz A. Hilâl Uğurlu ile Koç Üniversitesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi (ARHA) öğretim üyesi Suzan Yalman üstlendi. ANAMED’in yayın birimi başka çalışmalarla da meşguldü. Beşinci Uluslararası Sevgi Gönül Bizans Araştırmaları Sempozyumu’na paralel olarak düzenlenen sergi kapsamında, editörlüğünü Lioba Theis, Su Sultan Akülker ile Caroline Mang’in yaptığı, Arşivin Belleği: Marcell Restle’nin Anadolu Araştırmaları kitabının İngilizce ve Türkçe baskıları yayınlandı. Aynı ismi taşıyan sergimiz 2019’un bahar sonuna kadar ziyarete açık olacak.
Son olarak ANAMED’in temel rehber kitaplarının ilkinin Türkçe çevirisi yayınlandı ve hatta, memnuniyet verici bir haber olarak, ikinci baskısı bile yapıldı. Joanita Vroom’ın bu eseri Bizans’tan Modern Döneme Ege’de Seramik, 7.–20. Yüzyıllar: Bir Giriş ve El Kitabı, Yasemin Bağcı tarafından Türkçeye kazandırıldı. Türkiye’de, Anadolu medeniyetlerinin zengin mirasının toplanması, incelenmesi ve korunması ile uğraşan geniş öğrenci kitlesinin erişimine sunmak umuduyla düzenli olarak bu gibi değerli çalışmaların çevirilerini yayınlamayı amaçlıyoruz. Çalışmalarımızı, düzenli olarak yılda iki kez Aralık ve Haziran aylarında yayınlayacağımız bültenlerle sizlere duyurmayı umuyorum. Sizlere yeniden yazacağım Haziran 2020’ye kadar ANAMED’den selamlar gönderiyorum ve o zamana kadar da pek çoğunuzu burada görmeyi umuyorum. Chris Roosevelt ANAMED Direktörü
SAYI 9 | SONBAHAR 2019
1
ANAMED BURSİYERLERİ ANAMED 2019–2020 AKADEMİK YILINA BURSİYERLERİNİN GELMESİYLE BAŞLADI ANAMED 2019–2020 akademik yılı, bursiyerlerin oryantasyon programıyla 16 Eylül’de başladı. Birbirinden ilginç ve önemli projeleri ile başvurup detaylı bir değerlendirmenin ardından seçilerek aramıza katılan bursiyerlere ANAMED etkinlikleri, kütüphanesi ve yayınları üzerine bilgilendirici seminerler verildi. Bir dizi idari kayıt işlem gereği devlet dairelerinin gezilmesini takiben hem bursiyerleri rahatlatmak hem de aylarını geçirecekleri ANAMED binasının konumlandığı Beyoğlu’nun tarihi hakkında bilgilendirmek adına Dr. K. Mehmet Kentel rehberliğinde bir tur düzenlendi. Geç Osmanlı şehir ve çevre tarihçisi olan ve şu anda Suna & İnan Kıraç
Vakfı İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nde Araştırma Projeleri Yöneticisi olarak görev yapan Dr. Kentel, eski bir ANAMED bursiyeri ve ardından Kütüphane sorumlusu olarak ANAMED ekibinin bir parçasıydı. Doktora tezi Pera üzerine olan Kentel, Beyoğlu’nun bilinmeyen yönlerine ışık tutan ayrdınlatıcı bir tur sundu. Takip eden günlerde artık gelenekselleşen “ANAMED Güz Resepsiyonu”nda bursiyerler, Koç Üniversitesi öğretim üyeleri ve Merkez Han’da bulunan diğer kurumların üyeleriyle tanışma fırsatı buldu. Ardından yılın ilk akademik etkinliği olan “ANAMED Bursiyerleri Proje Tanıtım Sunumları,” Koç Üniversitesi Rumelifeneri
Kampüsü’nde düzenlendi. Konuşmaların öncesinde Koç Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Umran İnan, bursiyerlere hoşgeldiniz konuşması yaparak olası işbirliklerinin geliştirilebilmesi için bu konuşmaların oldukça önemli olduğunu bir kez daha vurguladı. Arkeoloji ve Sanat Tarihi bölümü ve Tarih bölümü öğretim üyeleri ve öğrencilerinin katılımıyla da gerçekleşen konuşmalar kapsamında bursiyerler de projelerinin onar dakikalık tanıtımlarını sundular.
HAFTALIK ANAMED SUNUMLARI Bu yıl, geçtiğimiz yıllarda düzenlenen ancak bir süredir ara verilen “Haftalık ANAMED Sunumları”na geri dönmeye karar verdik. “Cuma Çayı” adını verdiğimiz haftalık etkinliğimiz bursiyerler ile ANAMED ekibi ve Merkez Han kurumlarının bir araya geldiği, Koç Üniversitesi öğretim üyeleri ve öğrencilerinin de davetli olduğu akademik bir sosyalleşme imkanı sunmakta ve entelektüel paylaşımları zenginleştirmek amacındadır. Geçtiğimiz yıl bu etkinliğin devamı olarak ise
her hafta iki bursiyerin sunumuna yer verildi. Bu sunumlarda bursiyerlerden ana çerçeve olarak projelerinde uyguladıkları yöntemlerden bahsetmeleri istendi. Amacımız, hem çeşitli disiplinlerden gelen bursiyerlerin birbirlerinden farklı araştırma yöntemlerini izleyebilmek, hem de bu bağlamda bir tartışma ortamı yaratmaktı. Etkili olduğunu düşündüğümüz bu sunum serisine Bahar döneminde aramıza katılacak olan Kısa-Dönem Bursiyerleri ile devam edeceğiz.
ANAMED BURSİYERLERİ İLE ŞEHİRİÇİ TURLAR Kasım ayı oldukça hareketli geçti. Bu yıl da her yıl olduğu gibi Beyoğlu semti birbirinden özel kültür sanat etkinliklerine ev sahipliği yapmakta. Daha önceden ANAMED çalışanı olup şimdi kardeş kurumlarda görev almakta olan arkadaşlarımız Şeyda Çetin ve Ebru Satıcı (Meşher) ve K. Mehmet Kentel’in (İstanbul Araştırmaları Enstitüsü) destekleriyle bursiyerlerimize rehberli sergi turları düzenledik. 5 Kasım'da Vehbi Koç Vakfı'nın yeni sergi mekanı olarak açılan Meşher'in ilk sergisi olan ve güncel seramik sanatçılarının eserlerinden oluşan “Kalıpları Aşınca”
2
sergisini, 12 Kasım'da ise Suna & İnan Kıraç Vakfı İstanbul Araştırmaları Merkezi’nin Osmanlı el yazmalarından hikayeleri konu edinen "Hafıza-i Beşer" sergisini gezdik. Ayrıca Kasım ayının sonunda KUDAR ANAMED ortak bursiyeri ve Sualtı Arkeoloğu Prof. Dr. Nergis Günsenin'in nazik desteğiyle, Yenikapı Kazıları Müze alanına, İstanbul Üniversitesi Sualtı Kültür Kalıntılarını Koruma Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ufuk Kocabaş'ın anlatımlarıyla zenginleşen bir gezi düzenledik.
ANAMED KISA-DÖNEM ARAŞTIRMA BURSLARI İÇİN BAŞVURULARI A AÇMA ÇMAY YA HAZIRLANIYOR HAZIRLANIYOR
2020–2021 AKADEMİK YILI BURSLARI İÇİN BAŞVURULAR DEVAM EDİYOR
Doktora derecesine sahip araştırmacıların bireysel ya da grup olarak halihazırda sürmekte olan bir projeyi tamamlamak üzere başvurabildikleri Kısa-Dönem Araştırma Bursları, Mart–Haziran 2020 tarihleri arasında en az iki hafta, en fazla iki ay olarak İstanbul’da kalacak adaylarını bekliyor. 4 Ocak 2020’de başlayacak başvurular 4 Şubat’a kadar devam edecek.
2020–2021 akademik yılı ANAMED bursları için başvurular 15 Aralık’ta sona eriyor. Doktora yeterlilik aşamasını tamamlamış olan doktora adayları, doktora sonrası ve kıdemli araştırmacıların başvuru yapabildiği Temel Burslar’a ek olarak farklı kurumlar ile işbirliği içinde verilen belirli alanlara odaklanmış Ortak Burslar da mevcut.
ANAMED
KÜTÜPHANE ANAMED KÜTÜPHANE KONUŞMALARI ANAMED Kütüphanesi ve Tarih Vakfı işbirliğiyle düzenlenen ve her ayın ilk Salı günleri gerçekleştirilen ANAMED Kütüphane Konuşmaları, hem kullanıcıların hem de konulara ilgi duyan diğer araştırmacıların ilgi odağı olmaya devam ediyor. Geçtiğimiz dönem, Zeynep Ahunbay, Cahide Tamer arşivi üzerine; Helga Anetshofer, Erdem Çıpa ve Hakan Karateke, Disliking Others: Loathing, Hostility, and Distrust in Premodern Ottoman Lands kitabı üzerine; Yiğit Akın, When the War Came Home: The Ottomans’ Great War and the Devastation of an Empire kitabı üzerine; Tarkan Okçuoğlu ve Dila Gümüş, Mehmet Nihat Nigizberk arşivi üzerine; Çiğdem Varol Özden ve Duygu Kevser Karadağ ise Ankara’da bulunun VEKAM arşivi üzerine konuşmalar gerçekleştirdiler. Bunlardan başka Toplumsal Tarih Dergisi’nin “Günümüz İstanbul’unda Bizans” dosyası vesilesi ile ilk kez bir süreli yayını konuşma serisine katmış olduk. Konuşmada özel dosyaya makaleleriyle katkıda bulunan Mustafa Sayar, Kerim Altuğ, Naz Baydar ve moderatör olarak Buket
Kitapçı Bayrı İstanbul’da son dönemlerdeki Bizans çalışmaları üzerine keyifli bir sohbet gerçekleştirdiler. ANAMED Kütüphanesi’nin kitaplarla dolu sıcak ortamında, okuyucuları alanın önemli kitaplarının yazarları ve akademisyenleriyle buluşturduğu konuşma serisi yoğun ilgi görmeye devam ediyor. Yaklaşık bir buçuk yıldır aralıksız devam eden konuşma serisi yeni yayınlar ve konuşmacılarla 2020 yılında da devam edecek. Gelecek konuşmalar ile ilgili bilgiler ANAMED web sayfası ve “@ANAMEDLibrary” Twitter hesabından takip edilebilir, geçmiş konuşmaları da ANAMED Kütüphanesi Soundcloud hesabından dinleyebilirsiniz.
KÜTÜPHANE EĞİTİMLERİ Bu yıl ANAMED Kütüphanesi tarafından, Koç Üniversitesi Suna Kıraç Kütüphanesi’nde (SKL) verilen bazı kütüphane eğitimlerinin ANAMED’de de yapılmasına karar verildi. Akademik yazın için giderek önem kazanan referans yönetimi (EndNote, Mendeley ve Zotero), anket yürütme (Qualtrics) ve intihal belirleme (iThenticate), yazar kimliklendirme (ORCID) platformlarının tanıtımı ve kullanımı anlatıldı. SKL ekibinden Naz Baydar, İrem Ünal, Ersan Dur ve Çiğdem Yıldırım’ın verdiği eğitimler öncelikli olarak eğitime katılmak isteyen ANAMED bursiyerleri olmak üzere, dış kullanıcılarımıza da açık olarak tasarlandı.
MELEK DELİLBAŞI KOLEKSİYONU
ÜNAK SEMPOZYUM BİLDİRİSİ
ANAMED Kütüphanesi, Bizans koleksiyonunu Türkiye'deki Bizans ve Balkan Tarihi’nin önemli isimlerinden biri olan Prof. Dr. Melek Delilbaşı'nın bağışlarıyla zenginleştirdi. Delilbaşı, Yunanca başta olmak üzere İngilizce, Türkçe ve diğer dillerde yazılmış 843 ciltten oluşan kişisel koleksiyonunu ANAMED Kütüphanesi’ne bağışladı. Koleksiyonun detayları için özel koleksiyonlar sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
ANAMED Birim Kütüphanecileri İrem Ünal ve Naz Baydar, Üniversite ve Araştırma Kütüphanecileri Derneği’nin (ÜNAK) düzenlediği sempozyum için BiblioPera'yı anlatan bir makale hazırladılar. Ev sahipliğini Ankara’da bulunan TED Üniversitesi Ayşe Ilıcak Kütüphanesi’nin yaptığı sempozyumda, çalışma adına İrem Ünal sunumunu gerçekleştirdi.
TOPLUMSAL TARİH ÖZEL DOSYASINA KATKI 2019 Ağustos ayında ANAMED Birim Kütüphanecisi Naz Baydar, Toplumsal Tarih dergisinin hazırladığı "Günümüz İstanbul’unda Bizans" başlıklı özel bir dosyasında "Beyoğlu’nda Bizans’ı Aramak: Bizans Koleksiyonuna Sahip Bibliopera Kütüphaneleri" isimli bir makale yayınladı.
SAYI 9 | SONBAHAR 2019
3
ETKİNLİKLER SEMPOZYUM
14. ULUSLARARASI ANAMED YILLIK SEMPOZYUMU ANAMED, 5–6 ARALIK 2019
Miras, Dünya Mirası ve Gelecek: Ölçek, Koruma ve Diyalog Üzerine Görüşler ATÖLYE & KONUŞMA
USING DENTAL CALCULUS TO RECONSTRUCT THE PAST KOÇ ÜNİVERSİTESİ ANA KAMPÜSÜ 17 EKİM 2019 ANAMED ve Koç Üniversitesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi bölümü (ARHA) işbirliğinde Ludwig-Maximillians Üniversitesi’nden Robert C. Power tarafından bir gün süren ve Koç Üniversitesi Kampüsü’nde gerçekleşen bir atölye düzenlendi. Atölyenin ardından herkesin katılımına açık “Using Dental Calculus to Reconstruct the Past” başlıklı bir konuşma gerçekleştirildi.
KONUŞMA
BETWEEN TWO PASSPORTS: FORMATION OF OTTOMAN NATIONALITY AND THE GREEK POPULATION QUESTION, 1830–1875
KONUŞMA
NEOLITHIC BABY BOOM? RECONSIDERING DEMOGRAPHY AND THE EVOLUTION OF THE WORLD’S FIRST VILLAGES ANAMED, 30 EKİM 2019 Konuşmacı: Ian Kuijt
Notre Dame Üniversitesi’nden arkeolog ve film yapımcısı Ian Kuijt tarafından verilen “Neolithic Baby Boom? Reconsidering Demography and the Evolution of the World’s First Villages” adlı konuşma 30 Ekim 2019 tarihinde ANAMED'de gerçekleşti. Dünyanın ilk köylerinin gelişimi üzerindeki farklı görüşleri temeline alan Kuijt, neolitik dönemdeki demografik geçişlerin hızını tartıştı ve dinleyiciyi hane halkı ile toplumdaki sosyal bağların ortaya çıkışı hakkında tekrar düşünmeye davet etti. KİTAP KONUŞMASI
ANAMED, 17 ARALIK 2019
AFGHANISTAN RISING: ISLAMIC LAW AND STATECRAFT BETWEEN THE OTTOMAN AND BRITISH EMPIRES
Konuşmacı: Berke Torunoğlu
ANAMED, 11 KASIM 2019
“Between Two Passports: Formation of Ottoman Nationality and the Greek Population Question, 1830–1875” adlı, Tennessee Knoxville Üniversitesi’nden Berke Torunoğlu tarafından verilecek olan konuşma 17 Aralık 2019’da ANAMED’de gerçekleşecek. Torunoğlu konuşmasında bürokratik ve diplomatik örneklerin yanında bireysel yazışmaları da inceleyerek Osmanlı Vatandaşlığı Yasası’nın imparatorluktaki “Neo-Hellene” nüfusu için pratik sonuçlarını inceleyecek.
Konuşmacı: Faiz Ahmed
ÇALIŞTAY
SPOLIATION AS TRANSLATION: MEDIEVAL WORLDS IN THE EASTERN MEDITERRANEAN
4
14. Uluslararası ANAMED Yıllık Sempozyumu bu yıl 5–6 Aralık 2019 tarihlerinde ANAMED Oditoryumu’nda düzenlendi. B. Nilgün Öz ve Christina Luke tarafından UNESCO’nun işbirliği ile organize edilen sempozyum, Türkiye’de alan ölçeğini odağına alarak kültürel ve doğal mirasın korunması ve geliştirilmesi ile Dünya Mirası dengesi temalarını araştırdı. Toplamda 6 oturumdan oluşan sempozyuma katılım yüksekti.
Afganistan’ın İngiltere’den bağımsızlığının yüzüncü yıldönümü özelinde 2020–21 akademik yılı ANAMED Bursiyeri Faiz Ahmed Afghanistan Rising [Afganistan Yükseliyor] adlı kitabı üzerine 11 Kasım 2019 tarihinde ANAMED’de bir konuşma verdi. Amerikan İlmi Araştırma Enstitüsü (ARIT) ile işbirliği içinde düzenlenen konuşma, Afganistan’ın Osmanlı ve İngiliz imparatorlukları arasında modern bir ulus devlet olarak kurulmasının ardındaki kayıp tarihi ortaya çıkarmaya odaklandı. SEMPOZYUM
12-13 ARALIK 2019
BEŞİNCİ ULUSLARARASI SEVGİ GÖNÜL BİZANS ARAŞTIRMALARI SEMPOZYUMU
İsveç Araştırma Enstitüsü (SRII) ve ANAMED tarafından düzenlenen çalıştay, Doğu Akdeniz Ortaçağ kültürüne ait metin ve materyaller üzerin e çalışan araştırmacıları bir araya getirerek devşirme malzemenin (spolia) ne kadar farklı şekillerde kullanıldığı, uyarlandığı ve dönüştürüldüğü konusunda tartışma imkanı yarattı. ANAMED Oditoryumu'nda düzenlenen çalıştayın ikinci gününde sunulan on iki bildiride ise görsel medya ve edebiyat alanında elde edilen farklı bulgular, devşirme malzemenin tekrar kullanım metotlarını analiz etmek amacıyla paylaşıldı. Devşirme malzeme hakkındaki çalışmalara artan ilgiye cevap niteliği de taşıyan bu çalıştay, gelecekteki araştırmalar için farklı bakış açıları da önermiş oldu.
Üçüncü ve dördüncüsünü ANAMED’in üstlendiği Uluslararası Sevgi Gönül Bizans Araştırmaları Sempozyumu, 2019 itibarıyla ANAMED’in ev sahipliğinde Koç Üniversitesi ve Stavros Niarchos Vakfı Geç Antik Çağ ve Bizans Araştırmaları Merkezi (GABAM) tarafından organize edildi. 5. Uluslararası Sevgi Gönül Bizans Araştırmaları Sempozyumu 24–26 Haziran tarihleri arasında “Bizans Anadolu’su: Mekân ve Topluluklar” başlığı altında ANAMED Oditoryumu’nda gerçekleşti. Bu seneki sempozyum ile Bizans Anadolu'su konusuyla aktif olarak ilgilenen yerli ve yabancı bilim insanlarının katkıları bir araya getirilerek gelecek araştırmalar için yeni bir referans yaratıldı.
ANAMED
ANAMED, 24-26 HAZİRAN 2019
SERGİLER ARŞİVİN BELLEĞİ: MARCELL RESTLE’NİN ANADOLU ARAŞTIRMALARI 25 HAZİRAN – 5 NİSAN 2020
Küratörler: Lioba Theis, Su Sultan Akülker, Caroline Mang Galeri Küratörü: Ebru Esra Satıcı, Şeyda Çetin Tasarım: Burak Şuşut, Fika
“Beşinci Uluslararası Sevgi Gönül Bizans Araştırmaları Sempozyumu” kapsamında ANAMED tarafından düzenlenen “Arşivin Belleği: Marcell Restle’nin Anadolu Araştırmaları” sergisi ANAMED Ana Galeri’de Mayıs’a
kadar sergilenmeye devam ediyor. Sergi, bir yandan alanının önde gelen araştırmacılarından sanat tarihçisi Marcell Restle’nin sistematik çalışma yöntemini gösterirken, diğer yandan Anadolu’daki Geç Antik Çağ, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait kültürel varlıkları incelemeye yaşamını adamış bu tutkulu araştırmacının onyıllar boyunca oluşturduğu zengin arşivi gözler önüne seriyor.
YİTİK İMPARATORLUĞU RESMETMEK: İTALYAN MERCEĞİNDEN ANADOLU’DAKİ BİZANS SANATI 1 HAZİRAN 2018 – 31 ARALIK 2019
Küratörler: Livia Bevilacqua, Giovanni Gasbarri Galeri Küratörleri: Şeyda Çetin, Ebru Esra Satıcı Tasarım: Emrah Çiftçi, Barek
Bizans araştırmalarının tarihine ışık tutmayı amaçlayan “Yitik İmparatorluğu Resmetmek: İtalyan Merceğinden Anadolu’daki Bizans Sanatı, 1960–2000” sergisi ANAMED Kemerli Galeri'de devam ediyor. Sergi, İtalyan araştırmacıların Anadolu’nun dört bir köşesinde Bizans’ın izlerini takip etmelerine ve kimi ilk kez araştırmalara ko nu edilmiş Bizans anıtları üzerine incelemelerine odaklanıyor. Sergide, araştırma ekibinin Türkiye’nin güneydoğusuna düzenlenen gezileri esnasında çekilmiş fotoğraflarını da görebilirsiniz.
EĞİTİMLER ÇEVRİMİÇİ PROGRAM
TÜRKİYE’NİN ARKEOLOJİK VARLIKLARININ KORUNMASI (SARAT) ANAMED’in, Ankara İngiliz Arkeoloji Enstitüsü’nün (BIAA) ile ortaklaşa yürüttüğü, 20 dersten oluşan ve British Council’in Kültürel Koruma Fonu (CPL-069-16) tarafından desteklenen çevrimiçi programı, “Türkiye’nin Arkeolojik Varlıklarının Korunması” (SARAT) sürüyor. Aralık 2019 itibariyle binlerce öğrenci yoğun ilgi gören bu programı tamamlayıp sertifikalarını aldı ve
yine binlercesi son dönem için kayıtlarını yaptırdı. Üniversiteler, müzeler, belediyeler ve turizm sektörü çalışanları gibi çeşitli sektörlerden programa katılanların kapsadığı coğrafya oldukça çeşitli ve etkileyici oldu. SARAT, İstanbul, İzmir ve Ankara gibi büyük merkezlerin ötesinde Malatya, Konya, Adana, Mardin, Mersin, Kayseri, Diyarbakır, Sivas, Kars, Bingöl ve Batman gibi şehirlerde de büyük ilgi gördü. Buna ek olarak, yurtdışında İsviçre, ABD, Hollanda, Avustralya, Birleşik Krallık, Almanya, İspanya, Japonya, Belçika, Kanada, Fransa, İtalya, Libya ve Macaristan’dan katılımcılara da ulaştı. Program, önümüzdeki aylarda değerlendirmeye alınacak ve SARAT ekibi programın geleceği ile ilgili çalışmalarını başlatacak.
SOSYAL BİLİMLERDE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ (GIS) EĞİTİM PROGRAMI ANAMED, 18–19 KASIM 2019 ANAMED bursiyerleri ve Koç Üniversitesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi bölümü (ARHA) öğrencileri için açılan iki günlük eğitimde, Coğrafi Bilgi Sistemleri’nde (GIS) coğrafi verilerin yönetimi, görselleştirilmesi ve analizi gibi temel konular işlendi. Kendisi de GIS çalışmaları yürüten, 2019–2020 ANAMED bursiyeri, arkeolog Dr. Gary Nobles tarafından verilen eğitimde, on iki katılımcı coğrafi verilerin GIS’de nasıl konumlandırılacağını, taralı harita kaynaklarına referans vermeyi ve varolan mekânsal verilerin dijitalleştirilmesi konularında bilgi edindiler.
SAYI 9 | SONBAHAR 2019
5
ANAMED'in ÇEVRESEL ARKEOLOJİ ÇALIŞMALARI (EnvArch) ANAMED, Anadolu'daki çevresel arkeoloji araştırmalarını geliştirmek ve desteklemek amacıyla 2018 yılında Çevresel Arkeoloji Çalışmaları’nı (EnvArch) başlattı. ANAMED'in sağladığı yeni mekânda faaliyetlerini sürdüren çalışmalar, bir yıllık kuruluşundan bu yana amacı doğrultusunda sağlam temeller atmıştır.
ÇEVRESEL ARKEOLOJİ NEDİR?
EĞİTİM VE ÖĞRENİM
Çevresel arkeoloji, insanlar ile çevreleri arasında geçmişten itibaren süregelen dinamik ilişkiyi inceleyen, arkeolojinin yenilikçi araştırma alanlarından birisidir. Bu alanda çalışan araştırmacılar, insanların etraflarına uyum sağlama biçimlerini ve ihtiyaçlarını karşılamak için çevrelerini hangi yollarla değiştirdiklerini anlamayı amaçlar. Araştırmacılar bu kapsamda arkeolojik verileri sorgulamak için bir dizi farklı yönteme başvurmaktadır. Geçmişte yaşamış insanların yaşam biçimlerini anlayabilmek için insan ve çevre arasındaki karşılıklı ilişkileri bütüncül (holistik) biçimde değerlendirmek esastır. Çevresel arkeologlar, geçmişteki çevre/peyzaj (landscape) ve ekosisteme dair özellikleri belirlemekten, geçmiş toplulukların beslenme stratejileri ile diğer ekonomik, teknolojik, sosyal ve ritüel faaliyetlerini araştırmaya dek çok çeşitli konuları inceler. Çok yönlü ve dinamik ilişkileri anlamanın anahtarı ise, farklı türlerdeki arkeolojik (arkeobotanik, zooarkeolojik, biyoarkeolojik ve jeoarkeolojik kalıntıları kapsayan, ancak bunlarla sınırlı olmayan) veri kümelerini (dataset) ve onların ilişkide olduğu daha kapsamlı arkeolojik bağlamları bütüncül olarak, bir arada ele almaktır.
Ana hedeflerden bir diğeri çevresel arkeoloji eğitimidir. Bu amaçla 2019 senesi içerisinde iki adet eğitim semineri düzenledik. Şubat ayında ANAMED, Koç Üniversitesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi (ARHA) bölümü ile ortaklaşa düzenlediği bir günlük bir çalıştaya ev sahipliği yaptı. Katılımcılar hem çevresel arkeologların kullandığı metot ve teoriler üzerine bilgi sahibi oldukları, hem de arekobotanik ve zooarkeolojik analizlere dair pratik eğitim aldıkları yoğun bir gün geçirdiler.
ÇEVRESEL ARKEOLOJİ ÇALIŞMALARI’NIN AMAÇLARI
Eylül ayında ise ANAMED'in yeni çalışma mekânında Türkiye'nin çeşitli kurumlarından ve yurt dışından gelen; kariyerlerinin farklı aşamalarında ve araştırmaya dair farklı ilgi alanları ile deneyimleri olan katılımcılara yönelik dört günlük bir eğitim programı düzenlendi. Araştırma sorunsalları ile metotlarının ele alındığı program dahilinde “çevresel arkeoloji” katılımcılara kapsamlı şekilde tanıtıldı. Ayrıca, katılımcılar çevresel arkeolojinin iki önemli alt-disiplini olan arkeobotaniğe ve zooarkelojiye ilişkin derinlemesine deneyim de kazandılar.
ANAMED’in Çevresel Arkeoloji Çalışmaları (EnvArch), Türkiye'de çevresel arkeoloji alanındaki bütüncül araştırmaları teşvik etmektedir. Bu teşviki, Anadolu tarihinin farklı dönemlerini kapsayan araştırmaları destekleyerek ve bu tür çalışmalar yürüterek gerçekleştirmekteyiz. Ayrıca, öğrencilerin teorik, metodolojik ve pratik açılardan çevresel arkeoloji araştırmaları hakkında bilgi edinmesini sağlayacak eğitim olanakları sunmaktayız. Çevresel Arkeoloji Çalışmaları sadece araştırmaları kolaylaştırmayı değil; ayrıca insan ve çevre arasındaki ilişkiyi farklı perspektiflerden ele alan arkeologlar arasındaki etkileşimi ve işbirliğini kolaylaştırmayı da amaçlar. Bunun için çeşitliliğin olduğu, dinamik bir entelektüel topluluğun oluşması sürecine de destek sağlamayı hedefler.
Çalıştay ve eğitim programı dışında da öğrencilere destek sağlıyoruz. İlgili öğrenciler ANAMED'deki çalışma mekânının sağladığı olanaklardan yararlanabilir; koleksiyonlarla çalışarak çevresel arkeolojinin başvurduğu metotlara ilişkin bilgilerini arttırabilirler.
GELECEĞE YÖNELİK HEDEFLER
ARAŞTIRMACILARA VE ÖĞRENCİLERE YÖNELİK İMKANLAR ANAMED’in Çevresel Arkeoloji Çalışmaları’nın (EnvArch) ana hedeflerinden birisi, Anadolu'nun çevresel tarihine ilişkin araştırmalara malzemeye dayalı destek sağlamaktır. ANAMED, gerekli ekipmanlar (stereoskopik mikroskoplar, el-pompalı suda yüzdürme tankı ve teraziler gibi), referans kitapları, arkeobotanik ve zooarkeolojik araştırmalar için oluşturulan referans malzemesi koleksiyonları ile yeni bir çalışma mekânı sunmaktadır. Bu koleksiyonları, geniş çeşitlilik içeren araştırma ihtiyaçlarına hizmet etmek ve öğrencilerin arkeobotanik ve zooarkeoloji eğitimlerini desteklemek hedefiyle geliştirmeye devam edeceğiz.
6
ANAMED
ANAMED Çevresel Arkeoloji Çalışmaları’nın (EnvArch) geleceğe dönük planları var! Çevresel Arkeoloji Eğitim Programları gibi çalıştaylar düzenleme ve öğrencilerin bu alandaki eğitim süreçlerine destek olmaya ek olarak, modern ve arkeolojik malzemeyi karşılaştırmaya yönelik zooarkeolojik ve arkeobotanik referans koleksiyonlarını genişleterek zenginleştireceğiz. Çevresel arkeoloji araştırmaları kapsamındaki çeşitli alt-disiplinleri desteklemek üzere kapasitemizi arttırmak bir diğer geleceğe yönelik hedefimiz. Çevresel Arkeoloji Çalışmaları, misyonuna uygun olarak, bu alana ilgi duyan ya da bu alanda çalışan araştırmacılara hem fiziksel hem de entelektüel bir çalışma sahası sağlamaya ve bu araştırma alanına ilişkin bilgilerini zenginleştirmek isteyen öğrenciler ile araştırmacılara da destek olmaya devam edecek. Müge Ergun ve Hannah Lau
YAZ PROGRAMLARI OSMANLICA YAZ PROGRAMI 2 TEMMUZ–8 AĞUSTOS 2019 Program koordinatörlüğünü Hakan Karateke’nin yaptığı Osmanlıca Yaz Programı, Türkiye ve yurtdışından çeşitli üniversitelerden on altı lisansüstü öğrencisinin katılımı ile bu yıl tekrar düzenlendi. Orta ve ileri
derece Osmanlıca dersleri, Sabancı Üniversitesi’nden Ferenc Csirkes, Columbia Üniversitesi’nden Ahmet Tunç Şen, Boğaziçi Üniversitesi’nden Nazlı İpek Hüner Cora ve Boğaziçi Üniversitesi’nden Yaşar Tolga Cora tarafından verildi. Osmanlıca derslerine ek olarak Berlin Humboldt Üniversitesi’nden Gheis Ebadi tarafından Farsça; Koç Üniversitesi’nden Zainab Hajhasan tarafından da Arapça dersleri verdi. Dil derslerini pratik olarak da uygulayabilmeleri ve kendi araştırmalarını gerçekleştirebilmeleri için kurs öğrencilerine Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri ve Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi’ne geziler düzenlendi.
KAPADOKYA YAZ PROGRAMI 9–23 HAZİRAN 2019 Kapadokya Yaz Programı, öğrencilerine Kapadokya’da akademik geziler, araştırmalar ve sunumlar eşliğinde, bölgenin Bizans geçmişine ait zengin kültürel mirasın, tarihsel ve sanatsal bağlamda kavramsallaştırılması konusunda ışık tuttu. Pennsylvania Üniversitesi’nden (UPenn) Robert Ousterhout ve Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi’nden B. Tolga Uyar önderliğinde ders alan on üç katılımcı, araziyi ve üzerindeki anıtları yorumlamanın farklı şekillerini öğrendiler.
ANADOLU’NUN KADİM DİLLERİ: HİTİTÇE, AKKADCA VE LUVİCE 16 TEMMUZ–9 AĞUSTOS 2019 Hititçe, Akkadca ve Luvice dillerinin yanında, çivi yazısına kapsamlı bir giriş sunan Anadolu'nun Kadim Dilleri Yaz Programı bu yıl dördüncü defa katılımcılarına ev sahipliği yaptı. Dört haftalık yoğun program, dünyanın farklı yerlerinden gelen altı öğrencinin katılımı ile gerçekleşti. Katılımcılar, Bilkent
Üniversitesi’nden İlgi Gerçek, Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi’nden Selim Ferruh Adalı ve İstanbul Üniversitesi’nden Hasan Peker eğitmenliğinde, Anadolu tarihine ışık tutan en eski yazılı belgelerin dilleri olan Hititçe, Akkadca ve Luvice’ye giriş derslerini tamamladılar. Ayrıca, University of Cambridge, McDonald Institute for Archaeological Research’ten Nancy Highcock, “Eski Yakın Doğu’da Tören Objeleri Üzerinden Kimlik İnşası” adlı bir konuşma gerçekleştirdi. İstanbul Arkeoloji Müzeleri Çivi Yazılı Tabletler arşivini ziyaret ederek, Sümerlerden Hititlere çivi yazılı tablet örneklerini yakından inceleme imkanı bulan öğrenciler ile ayrıca kil tablet üzerine çizi yazısı uygulamasının denendiği bir atölye çalışması da yapıldı.
SAYI 9 | SONBAHAR 2019
7
KOÇ Ü N İ VE R Sİ T E Sİ
A N A DO LU ME DENİYETLERİ A RA Ş TIRMA MERKEZİ
İstiklal Caddesi No: 181, Merkez Han 34433 Beyoğlu, İstanbul, Türkiye E: anamed_info@ku.edu.tr
Anamed.kocuni
kocuni_anamed
kocuni_ANAMED
ANAMED
anamed.ku.edu.tr
YAYINLAR KUTSAL MEKÂNLAR VE KENTSEL AĞLAR Editörler: A. Hilâl Uğurlu, Suzan Yalman Türkçeye tercüme: Barış Cezar, Hilal Gültekin Çatak
Editörlüğünü A. Hilâl Uğurlu ve Suzan Yalman’ın yaptığı 11. Uluslararası ANAMED Yıllık Sempozyumu’nun bildiri kitabı Kutsal Mekânlar ve Kentsel Ağlar (İstanbul: ANAMED, 2019), İngilizce versiyonu Sacred Spaces and Urban Networks (İstanbul: ANAMED, 2019) ile eş zamanlı olarak ANAMED’den yayımlandı. Bu kitapta yer alan makaleler, Ortaçağ’dan itibaren Anadolu’da var olan kutsal alanları mekânsal, kentsel ve sosyokültürel dinamikler bağlamında ele alan diyakronik ve senkronik çalışmaları içeriyor. Alanının önde gelen araştırmacıları ve ANAMED’in eski bursiyerlerini bir araya getiren kitap, Anadolu’daki kutsallığın farklı katmanlarını araştırıp farklı örneklere odaklanan araştırmalar arasındaki paralellik ve ilişkilere ışık tutmaktadır.
BİZANS’TAN MODERN DÖNEME EGE’DE SERAMİK, 7.–20. YÜZYILLAR: BİR GİRİŞ VE EL KİTABI Yazar: Joanita Vroom Türkçeye tercüme: Yasemin Bağcı
ANAMED’in çalışma alanlarında referans kitabı oluşturma amacıyla başlattığı serinin ilk kitabı, Bizans’tan Modern Döneme Ege’de Seramik, 7.–20. Yüzyıllar: Bir Giriş ve El Kitabı isminden anlaşılacağı üzere araştırmacılar için bir referans kitabı olarak hazırlandı. İngilizce orijinal versiyonu Dr. Joanita Vroom tarafından yazılan kitabın (Byzantine to Modern Pottery in the Aegean, 7th to 20th Century: An Introduction and Field Guide [Turnhout: Brepols, 2014]) Türkçe çevirisi Ağustos 2019’da ANAMED tarafından yayımlandı. Kendisi de bir seramik uzmanı olan Yasemin Bağcı tarafından Türkçeye kazandırılan yayın, müzelerde ve Ege Denizi civarında gerçekleştirilen arkeolojik çalışmalarda ortaya çıkarılan ve Erken Bizans döneminden Erken Modern döneme tarihlenen Post-Klasik seramik tiplerini kapsamlı bir şekilde sunmaktadır.
ARŞİVİN BELLEĞİ: MARCELL RESTLE’NİN ANADOLU ARAŞTIRMALARI Editörler: Lioba Theis, Su Sultan Akülker, Caroline Mang Türkçeye tercüme: Yiğit Adam
ANAMED Ana Galeri’de Nisan’a kadar sergilenmeye devam etmesi planlanan “Arşivin Belleği: Marcell Restle’nin Anadolu Araştırmaları” sergisiyle aynı ismi taşıyan kitaplar Türkçe ve İngilizce olarak iki dilde ANAMED’den yayımlandı. Marcell Restle’nin çalışma arkadaşları ve öğrencilerinin kaleme aldığı makalelerde, Restle’nin araştırmaya adanmış hayatı ve araştımacının Anadolu ve komşu bölgelerde yaptığı incelemeleri anlatılıyor.
8
ANAMED