ABN Amro speurt met big data succesvol naar uitbuiting en mensenhandel
Er is een nieuwe methode ontwikkeld om mensenhandel op te sporen in Nederland, en die blijkt succesvol te zijn. ABN Amro, de Universiteit van Amsterdam (UvA) en de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid hebben uitgezocht hoe je misstanden zoals arbeidsuitbuiting kunt herkennen in de financiële gegevens waarover een bank beschikt, zoals overboekingen.
In een eerste pilot heeft ABN Amro ‘tientallen’ ongebruikelijke situaties ontdekt en gemeld. De Nederlandse Financial Intelligence Unit heeft enkele zaken na analyse als verdacht bestempeld en overgedragen aan de opsporingsdienst van de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Hoeveel zaken dat zijn, wil de Inspectie nog niet zeggen. Projectmanager Steef de Vries van de voormalige arbeidsinspectie bevestigt dat deze dossiers anders niet op zijn bureau waren beland.
“Tot voor kort waren we afhankelijk van fysieke meldingen of inspecties. Maar omdat het bij mensenhandel en uitbuiting om geld gaat, kun je misstanden ontdekken door goed naar transacties te kijken. Dit heeft een enorme potentie”, zegt De Vries.
We zijn in het hoofd gaan zitten van de crimineel. Hoe gaat hij te werk? Welke sporen laten zijn praktijken achter bij de bank?
Het is gebruikelijk dat banken informatie afstaan in een onderzoek naar mensenhandel. Dat doen ze dan op verzoek. Hier gebeurt het omgekeerde: zonder concrete aanwijzing doorzoekt de bank de overboekingen in het computersysteem. Voor zover bekend gebeurt dat nog nergens in de financiële wereld.
Algoritme
Sinds 2016 is een complexe zoekopdracht ontwikkeld, een algoritme. Inmiddels telt deze dertig variabelen of aanwijzingen voor arbeidsuitbuiting. Een voorbeeld is een bankrekening waarop het gestorte salaris meteen volledig gepind wordt. Dat kan betekenen dat de eigenaar van de rekening het geld moet afstaan. Ook wordt gekeken of iemand bijvoorbeeld uit Oost-Europa of Azië komt.
“We zijn in het hoofd gaan zitten van de crimineel. Hoe gaat hij te werk? Welke sporen laten zijn praktijken achter bij de bank?”, zegt socioloog en jurist Jill Coster van Voorhout van de UvA. “Vervolgens kunnen we patronen en netwerken van mensenhandel ontdekken die anders verborgen blijven.”
Maria Anne van Dijk, bij ABN Amro verantwoordelijk voor mensenrechten, noemt het project een succes. Ze geeft het voorbeeld van een buitenlandse kok in een Nederlands restaurant. Hij spreekt de taal niet en zijn bankpas is in handen van de werkgever. Die betaalt hem onder het minimumloon en beschikt vrijelijk over zijn geld, om te pinnen of leveranciers te betalen. Als die bankrekening van ABN Amro is, kan de bank deze noodsituatie met de nieuwe methode ontdekken.
Om criminelen niet in de kaart te spelen, mogen niet te veel indicatoren bekend worden, zegt Coster van Voorhout. Het algoritme kan verfijnd worden door de ervaringen van slachtoffers te gebruiken. “Hoe verliep de uitbuiting precies? Moest je zelf pinnen of eiste de uitbuiter een machtiging over de bankrekening?”
Vanaf 1 maart gaan andere Nederlandse banken meedoen, de namen kan ze nog niet noemen. Het digitale vangnet wordt dan groter
Verantwoordelijkheid
Mensenhandel is volgens schattingen de grootste criminele industrie na drugshandel. Slachtoffers komen vaak uit kwetsbare groepen, ze hebben een geestelijke beperking, zijn illegaal, spreken de taal niet of kennen hun rechten niet.
In Nederland is het aantal veroordelingen van mensenhandelaren de laatste jaren gedaald, terwijl het aantal incidenten niet afneemt, zegt Coster van Voorhout van de UvA. “Veel misstanden blijven onzichtbaar en veroordelingen lopen vaak stuk op gebrek aan bewijs. Slachtoffers van misbruik durven niet altijd te getuigen, ze worden geïntimideerd. Daarom is hard, financieel bewijs belangrijk.”
Coster van Voorhout noemt de test geslaagd. Vanaf 1 maart gaan andere Nederlandse banken meedoen, de namen kan ze nog niet noemen. Het digitale vangnet wordt dan groter. “Straks volgen we transacties van bank naar bank.” Ook De Vries van de Inspectie zegt dat de effectiviteit dan toeneemt. De test bij ABN Amro ging met een beperkte dataset.
Banken hebben de verantwoordelijkheid om mensenrechtenschendingen tegen te gaan. “Daarbij denken we vaak aan verre landen, aan landroof en kinderarbeid. Maar ook dicht bij huis gebeuren vreselijke dingen”, zegt Van Dijk namens ABN Amro.
Lees ook:
Zij is een activist in dienst van ABN Amro
Om meer grip te krijgen op de activiteiten van zakelijke klanten in tropische landen, investeert de bank in digitale recherche. Met aan het hoofd, ‘corporate activist’ Marie Anne van Dijk.
Mensenhandel vindt plaats onder de neus van miljoenen Nederlanders
Mensenhandel vindt plaats pal onder de neus van miljoenen Nederlanders. De individuele burger moet zich daar bewust van willen zijn en heeft een verantwoordelijkheid in het tegengaan van dit misdrijf, vindt Corinne Dettmeijer.
Winst van ABN Amro daalt door duurdere controles van klanten
Het gaat snel met de digitalisering. Heel snel. Neem ABN Amro. Drie jaar geleden handelde ABN Amro een derde van de zaken via internet af. Vorig jaar was dat 70 procent. Efficiënt, maar het gaat ten koste van banen.