Czerna (powiat krakowski)
50°09′52″N 19°37′35″E/50,164444 19,626389
| wieś | |
 Klasztor karmelitów bosych w Czernej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1129[2] |
| Strefa numeracyjna |
12 |
| Kod pocztowy |
32-065 Krzeszowice[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KRA |
| SIMC |
0324091 |
Położenie na mapie gminy Krzeszowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |
| 50°09′52″N 19°37′35″E/50,164444 19,626389[1]
| |
| Strona internetowa | |
Czerna – wieś w Polsce. położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Krzeszowice.
W 1595 roku wieś Czermna położona w powiecie proszowskim województwa krakowskiego była własnością wojewodziców krakowskich: Gabriela, Andrzeja i Jana Magnusa Tęczyńskich[4]. Wieś wchodziła w 1662 roku w skład hrabstwa tęczyńskiego Łukasza Opalińskiego[5].
W latach 1899–1901 Kazimierz Siemaszko wybudował w Czernej zakład dla chłopców, który w okresie międzywojennym został rozbudowany oraz poszerzony o szkołę podstawową i elektrownię wodną. Od 1944 r. stacjonowali w nim żołnierze niemieccy, a następnie sowieccy, którzy obiekt całkowicie zdewastowali. W 1950 r. zakład został zlikwidowany przez władze państwowe[6]. W 1984 r. w jego obiektach powstał dom pomocy społecznej[7].
W latach 1954–1960 wieś należała i była siedzibą władz gromady Czerna, po jej zniesieniu w gromadzie Krzeszowice. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.
W Czernej mieści się:
- Szkoła Podstawowa im. mjra Józefa Ryłko[8],
- Dom Rekolekcyjny Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus[9],
- Dom Pomocy Społecznej[10],
- Ochotnicza Straż Pożarna[11].
Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0324100 | Marmur | część wsi |
| 0324116 | Wzgórze | część wsi |
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[14].
Inne[edytuj | edytuj kod]
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość położona jest na Wyżynie Olkuskiej wchodzącej w skład Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Ze względu na piękno krajobrazu i walory przyrodnicze tereny te włączone zostały do obszaru chronionego Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie obfitującego w liczne doliny będące popularnym miejscem turystyki i rekreacji. Miejscowość znajduje się w Dolinie Czernki i u wylotu Doliny Eliaszówki, w której utworzono rezerwat przyrody Dolina Eliaszówki. Na terenie rezerwatu wypływa m.in. Źródło proroka Eliasza. Czerna leży w pobliżu rozległych lasów iglastych i mieszanych. W grudniu 2000 r. wieś została wyróżniona przez czytelników Gazety Krakowskiej jako wieś o wielkich walorach turystycznych i otrzymała prawo oficjalnego używania godła „Polska”. Na terenie wsi znajduje się obszar Natura 2000 jako projektowany specjalny obszar ochrony siedlisk, aktualnie obszar mający znaczenie dla Wspólnoty o powierzchni 76,4 ha. Utworzony został w celu ochrony kolonii rozrodczej podkowca małego.
Dawne kopalnie[edytuj | edytuj kod]
Z 1556 r. pochodzi najstarsza wzmianka o górnictwie srebronośnych rud ołowiu we wsi. W XIX w. powstały kopalnie galmanu Józef, Rudolf i Sylwester. W 1857 r. w pobliżu powstała kopalnia galmanu Wandel o głębokości szybu 30 m. Dla zwiększenia wydobycia wykopano szyb Antoni, który znajdował się na północ od klasztoru. Następnie w 1914 r. powstało Gwarectwo Rudy Żelaza i Węgla Kamiennego Czerna. Ruda dawała 40–52% żelaza. Dowożono ją do śląskiej huty Pokój[15].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 20078
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 178 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 109.
- ↑ Jacek Pielas, Podział latyfundium Łukasza Opalińskiego, marszałka nadwornego koronnego z lat 1668-1670, „Inter maiestatem ac libertatem. Studia z dziejów nowożytnych dedykowane Profesorowi Kazimierzowi Przybosiowi, red. J. Stolicki, M. Ferenc, J. Dąbrowski”, Kraków 2010, s. 159.
- ↑ Jacek Tendej CM, Od ks. Kazimierza Siemaszki do „Radosnej Nowiny 2000”, s. 95 - 111, 2009.
- ↑ Historia – Dom Pomocy Społecznej w Czernej [online] [dostęp 2022-10-21].
- ↑ Szkoła Podstawowa im. mjra Józefa Ryłko w Czernej [online] [dostęp 2019-11-26].
- ↑ Dom Rekolekcyjny – Karmelitanki Dzieciątka Jezus – Czerna [online], deomeo.pl [dostęp 2019-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2021-03-02].
- ↑ Dom Pomocy Społecznej w Czernej [online] [dostęp 2019-11-26].
- ↑ Ochotnicza Straż Pożarna w Czernej [online], gminakrzeszowice.pl [dostęp 2019-11-26].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-11-27].
- ↑ Benignus Józef Wanat, Maryjne sanktuarium karmelitów bosych w Czernej, [Wyd. 2], Kraków: Wyd. OO. Karmelitów Bosych, 1992, s. 41, ISBN 83-85401-03-2, OCLC 750884402.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Czerna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 811.
- Archiwalne widoki i publikacje związane z miejscowością w bibliotece Polona
- Siedziba gminy: Krzeszowice
| Wsie | |
|---|---|
| Osada | |
| Osada leśna | |
| Integralne części wsi |
|
