‘Het integratieproces heeft gewoon tijd nodig’

Statushouders die in Nederland inburgeren hebben baat bij intensievere begeleiding, maar het resultaat valt of staat bij de uitvoering. Bovendien heeft een intensieve aanpak ook keerzijden. Dat blijkt uit een Rotterdamse pilot, die waardevolle lessen bevat voor de nieuwe inburgeringswet.

Intensiever
Stichting Nieuw Thuis Rotterdam (SNTR) begeleidde tussen 2016 en 2021 meer dan tweehonderd Syrische gezinnen bij het inburgeren en het starten van een nieuw leven in Rotterdam. De stichting ging anders te werk dan de gemeente. De activiteiten rondom taalonderwijs en maatschappelijke begeleiding werden door SNTR langer en intensiever aangeboden.

Nieuw stelsel
Omdat de SNTR-methode veel wegheeft van de aanpak die vanaf 1 januari 2022 onder het nieuwe inburgeringsstelsel de standaard wordt, is het project een interessante toets voor de ideeën achter die nieuwe wet. Bijzonder hoogleraar Jaco Dagevos deed samen met een groep onderzoekers van de Erasmus Universiteit Rotterdam onderzoek naar de uitvoering en de effectiviteit van het SNTR-programma.

Effect
De verwachting was dat de geïntensiveerde aanpak een positief effect zou hebben op het tempo van de integratie van de statushouders. Dat effect bleef echter uit. De SNTR-deelnemers deden het niet beter dan de statushouders die onder het gemeentelijke beleid vielen. Kunnen we daaruit opmaken dat er van de nieuwe inburgeringswet dan ook weinig te verwachten valt?

Doseren
Volgens onderzoeker Jaco Dagevos is die conclusie te kort door de bocht. Wel zijn er waardevolle lessen te trekken die gemeenten kunnen helpen om het nieuwe stelsel tot een succes te maken. 'Intensieve begeleiding blijft belangrijk', legt Dagevos uit, 'zeker in de beginfase. Dat geven statushouders zelf ook aan. Dus wij willen niet de suggestie wekken dat je dat los moet laten. Maar je moet het wel doseren. Drie jaar lang heel intensief begeleiden is echt niet voor iedereen nodig.'

Initiatief
Op sommige punten bleek het belangrijk te zijn om statushouders juist wat ruimte te geven om zelf initiatief te nemen. Dagevos: ‘Het risico van heel intensieve begeleiding is dat er onvoldoende beroep wordt gedaan op wat statushouders zelf kunnen. Dat kan een soort afhankelijkheid creëren waardoor mensen zelf weinig gaan ondernemen.'

Praktijk
Ook op het gebied van taalonderwijs bleek meer begeleiding niet altijd beter. Zo kregen SNTR-inburgeraars vier dagen per week taalles, maar boekten ze resultaten die vergelijkbaar waren met de groep in het reguliere programma. Ook waren ze ongeveer even tevreden over de kwaliteit van de lessen. Statushouders geven dan ook aan dat er meer nodig is dan alleen maar onderwijs om een taal te leren. Naast lessen volgen is het belangrijk om de taal in de praktijk, in het eigen netwerk of op de werkvloer, in te zetten. Daarvoor hadden de statushouders die vier dagen per week in het klaslokaal zaten minder tijd over.

Weerbarstig
'Die vroege integratieprocessen hebben gewoon tijd nodig', verklaart Dagevos. 'Het landen in Nederland, het leren van de taal, het vinden van werk, dat kost gewoon tijd. Dat is het refugee entry effect, dat zien we eigenlijk in alle landen. Dat is vrij weerbarstig, daar bestaat geen quick fix voor.' Dagevos verwacht dan ook dat de ambitie van het nieuwe stelsel, om het merendeel van de statushouders tot taalniveau B1 op te leiden, te hoog gegrepen is.

Ingewikkeld
Ten slotte bleek ook de uitvoering van het intensievere programma complexer dan verwacht. Omdat de begeleiders veel bezig waren met 'brandjes blussen', was er niet voor alle programmaonderdelen evenveel aandacht. Ook dat is een belangrijke les, vindt Dagevos. 'Dat is de waarschuwing die we willen afgeven: je gaat pas echt verschil maken als je je uitvoering op orde hebt. Van de nieuwe wet wordt veel verwacht. Maar wij hebben in het onderzoek gezien: in de uitvoering wordt het ingewikkeld. Er vallen dingen tegen. Dat gaat in de nieuwe wet ook gebeuren. Daarom is het belangrijk om die uitvoering goed te monitoren.'