Groene Gordel

Green belt

Sinds ongeveer 50 jaar voert de overheid rond Brussel een groene-gordelbeleid. Het concept ‘groene gordel’ komt eigenlijk uit Groot-Brittannië. Op vlak van ruimtelijke ordening rond steden geldt daar al sinds 1955 officieel de ‘green belt policy’. In zo’n ‘belt’ gelden strenge bouwbeperkingen. Doel is de open ruimte rond de steden te bewaren en de stadsvlucht tegen te gaan. Zo dwingt men de steden tot reconversie en belet men dat ze ruimtelijk samensmelten. Voortrekker (van in de jaren ’30 al) was Londen met heden ten dage bijna een half miljoen hectaren groene gordel. Het idee vond ook elders in de wereld ingang.

Opgepikt in plannen in België

In België werd iets dergelijks voor het eerst geopperd door ‘Groupe Alpha’. Dat Franstalige studiebureau maakte in 1958 een streekplan op voor Brussel en omgeving in opdracht van het ministerie van Openbare Werken, Bestuur van Stedenbouw en Ruimtelijke Ordening. Een groene gordel moest de suburbanisatie afremmen. De verstedelijkingsdruk moest opgevangen worden in Brussel zelf en in de omliggende steden. Daarnaar verwees ook de titel van het plan, ‘Les centres satellites’.

Het studiebureau ‘Mens en Ruimte’ pikte die ideeën op toen het in 1964 een structuurplan schreef voor de toenmalige provincie Brabant.

De politieke lijn

Daarop besliste minister van Openbare Werken Jos De Saeger om rond Brussel een groene-gordelbeleid te voeren. Hij liet ‘Mens en Ruimte’ daartoe een ontwerp-gewestplan in die zin opmaken voor het arrondissement Halle-Vilvoorde (1967).

De politieke lijn werd doorgetrokken in het definitieve gewestplan (1977). Officieel heet dat het ‘gewestplan Halle-Vilvoorde-Asse’. Die laatste gemeente staat er niet toevallig bij: het was de bedoeling om de 3 centra uit te bouwen tot sterke Vlaamse satellietcentra van Brussel. Op ruimere afstand zouden ook Leuven, Mechelen, Aalst, Dendermonde en Nijvel als satellietcentra ontwikkeld worden. Andere principes waren: geen open ruimte meer aansnijden en geen flatgebouwen meer toelaten. Ettelijke verkavelingen en woonuitbreidingsgebieden in de Vlaamse Rand werden geschrapt. Vooral in de onmiddellijke omgeving van Brussel werden talloze percelen ingekleurd als groengebied en landschappelijk waardevol gebied. Het aantal woonlagen werd voortaan beperkt tot 2.

Een soortgelijke rem op de suburbanisatie bestaat in verschillende andere landen, maar rond Brussel hadden de Vlaamse politici een bijkomende reden: ze wilden de verfransing indijken. Daartoe creëerden ze overigens ook een culturele ‘verdedigingslinie’, de ‘Gordel van Smaragd’, een cirkel van culturele centra met als eerste CC Westrand.

De ‘groene-gordelpolitiek’ is hier nooit zo expliciet als officiële lijn uitgeroepen als in Groot-Brittannië. Hij is wel herhaaldelijk bevestigd in ministeriële omzendbrieven. Ook in het ‘Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen’ (1999) wordt verwezen naar de groene gordel. En onlangs werd het concept ook geïntroduceerd in de toeristische sector.

Meer informatie

• Van groene gordel tot Vlaams stedelijk gebied, Karla Goetvinck, in de Randkrant van november 2008, p. 2.
• Urban Green Belts in the Twenty-first Century, Marco Amati (Ed.)., Macquarie University in Sydney, Australia, Ashgate, 2008