Coronapas is gerechtvaardigd, het zijn vooral de ongevaccineerden die elkaar besmetten

De dinsdag aangekondigde vaccinatietoegangsbewijzen voor de horeca en culturele instellingen ontvingen veel kritiek. Is dit een slecht verhulde poging om vaccinatietwijfelaars alsnog over de streep te trekken? Of zijn er ook goede epidemiologische argumenten om gevaccineerden onbeperkt toe te laten en van ongevaccineerden te verwachten dat ze zich laten testen?

Ongelijke behandeling van ongevaccineerden is alleen juridisch gerechtvaardigd als het noodzakelijk is om een belangrijk doel, bijvoorbeeld op het gebied van volksgezondheid, te bereiken. Het doel van de vaccinatietoegangsbewijzen is om de dit najaar en winter te verwachten piekbelasting in de ziekenhuizen en de IC’s te voorkomen. Het kabinet en het OMT beschouwen dit als een ongewenst, maar nog steeds reëel risico, waarmee de maatregel een voldoende belangrijk beleidsdoel nastreeft.

Daarnaast moet het middel effectief zijn om het doel te bereiken en niet disproportioneel zijn, dat wil zeggen, dat er geen minder ingrijpende maatregel voorhanden is om hetzelfde doel te bereiken.

Nu duidelijk is dat gevaccineerden niet 100 procent beschermd zijn tegen besmetting, en daarmee ook de kans bestaat dat ze Covid-19 kunnen verspreiden, concluderen sommigen dat daarmee de vaccinatietoegangsbewijzen niet meer voldoende effectief zijn en de rechtvaardiging ervoor wegvalt. Zou niet iedereen, ongevaccineerd en gevaccineerd getest moeten worden, om zo’n toegangsbewijs te krijgen?

Risico te overzien

Dit laatste argument gaat te snel. Het feit dat niet 100 procent kan worden uitgesloten dat gevaccineerden anderen besmetten, betekent niet dat de kans daarop niet significant kleiner is. Het poliovaccin gaf ook geen volledige bescherming, maar de hoge vaccinatiegraad heeft ervoor gezorgd dat de ziekte al decennia onder controle is. In Denemarken lijkt de vaccinatiegraad voor Covid-19 intussen hoog genoeg voor een acceptabele ziektelast, zonder vaccinatietoegangsbewijzen en andere maatregelen.

Het is inmiddels overduidelijk dat de kans dat gevaccineerden besmet raken én in het ziekenhuis of zelfs op de IC terechtkomen zo klein is, dat dit risico te overzien is. Dus situaties waarin alleen gevaccineerden samenkomen, zelfs als ze elkaar mogelijk besmetten, leveren geen maatschappelijk risico op een overbelaste zorg op.

Maar situaties waarin gevaccineerden recent negatief geteste maar ongevaccineerden kunnen besmetten, zoals de recente Formule 1-race in Zandvoort, zouden een superspreaderevent kunnen worden (de GGD Kennemerland constateerde overigens dat er geen grote uitbraken waren). Dat risico wordt wel groter als buiten de evenementzone de anderhalvemetermaatregel niet meer geldt.

De hamvraag in deze discussie is nu hoe groot de kans is dat gevaccineerden anderen (ongemerkt) kunnen besmetten. Op deze vraag bestaat nu nog geen zeker antwoord, maar de beschikbare onderzoeken wijzen in dezelfde richting: zelfs met de Deltavariant is de kans op besmetting door gevaccineerden klein, en significant kleiner dan bij ongevaccineerden. Of zoals Jaap van Dissel het in de laatste technische briefing in de Tweede Kamer op basis van het bron- en contactonderzoek van de GGD’s samenvatte: het zijn vooral de ongevaccineerden die elkaar besmetten.

Lees ook Dwang en uitsluiting vervangen vrijwilligheid

Kans significant kleiner

Dit verschil tussen besmettelijkheid van gevaccineerden en ongevaccineerden rechtvaardigt de invoering van vaccinatietoegangsbewijzen. Ze helpen om de horeca en cultuursector weer zonder capaciteitsbeperkingen te openen, en zonder tegelijkertijd een piekbelasting op de IC’s te veroorzaken. Horecafaillissementen kunnen worden afgewend en het grootste deel van de bevolking kan weer onbeperkt uitgaan (85 procent van de bevolking ouder dan 12 jaar is intussen volledig gevaccineerd of heeft de ziekte doorlopen en één vaccinatie gehad).

Natuurlijk: gevaccineerden moeten blijven opletten, en zeker testen en thuisblijven bij klachten. Maar het is disproportioneel om van hen te verwachten dat ze zich, zelfs zonder Covid-19-symptomen, voortdurend blijven testen, terwijl ze de risico’s op besmettelijkheid en ernstige ziekte voldoende hebben ingeperkt door te vaccineren.

Anderzijds, omdat ongevaccineerden een veel grotere kans hebben om Covid-19 op te lopen, te verspreiden, en ernstig ziek te worden, is het niet disproportioneel om hen te vragen om zich (gratis!) te laten testen voordat ze naar de bioscoop of restaurant gaan.

En ja, het is te hopen dat net als in Denemarken het vaccinatietoegangsbewijs ook hier slechts een tijdelijke maatregel is. Maar de sleutel tot opheffen ligt in de handen van de twijfelaars. Alleen zij kunnen de maatregel overbodig maken: óf door zich massaal te laten vaccineren óf door de infectie te ondergaan. Dat laatste is voor niemand zonder risico’s.