Huisarts zoekt ongevaccineerden in de wijk: ‘Ze worden vaak bang gemaakt door hun kinderen’

In Rotterdam staan huisartsen op zaterdag op de markt met informatie over vaccinatie. In het wijkgebouw naast de markt, kan je meteen een prik halen. In Den Haag kun je zonder afspraak gevaccineerd worden in de moskee voor het vrijdaggebed. In Amsterdam rijden prikbussen door de wijk.

De vaccinatiegraad in Nederland is hoog maar niet hoog genoeg, vindt het kabinet. Relatief veel ouderen met een migrantieachtergrond én een coronainfectie komen in het ziekenhuis terecht. Daar zijn geen harde cijfers over, maar verpleegkundigen zien het op de corona-afdelingen en de intensive care.

Het komt overeen met een recente „grove schatting” van het RIVM, waarin de vaccinatiegraad wordt geduid. Groepen met de meeste ongevaccineerden zijn niet-westerse migranten, laagopgeleide jongeren, orthodox-gereformeerden en studenten. Werkloosheid kán een negatieve voorspeller zijn, net als de afstand tot een vaccinatielocatie.

De groep volwassen ongevaccineerden bestaat naar schatting voor een derde uit mensen met een niet-westerse migratieachtergrond, van wie bijna de helft in de vier grote steden woont. Ook zijn relatief veel ongevaccineerden (12 procent) orthodox-gereformeerd.

Werk aan de winkel dus, zegt Shakib Sana, huisarts in Rotterdam, opgeruimd. Hij staat op zaterdagochtend aan de rand van een drukke markt in Rotterdam Delfshaven. Hij staat er niet alleen. Huisartsen Bunyamin Meral en André Steffens zijn er ook. En een handvol studenten geneeskunde. Omdat ze weten dat zíj met hun aanwezigheid het verschil kunnen maken. Ze groeten voortdurend marktgangers. Hun eigen patiënten doen daar boodschappen – veel ouderen met een migrantenachtergrond.

En dat zijn bepaald geen hardcore corona-ontkenners of ‘wappies’. Als hun huisarts rustig de voordelen van een vaccinatie uitlegt, luistert naar hun angsten en vertelt wat eventuele bijwerkingen kunnen zijn, stappen ze zo de prik-ruimte in. Of ze denken er even over na, en komen terug na een paar dagen.

Lees ook Op Urk willen ze nu toch een prik

Bang gemaakt

„Ze worden vaak bang gemaakt door hun kinderen”, zegt Sana. Hij vertelt over een huilende vrouw. Haar kinderen hadden gezegd dat ze met het vaccin corona ingespoten zou krijgen en daarmee gevaarlijk zou zijn voor hen.

En een man die van zijn zoon had begrepen dat het vaccin niet samengaat met de medicijnen die hij gebruikt. Sana: „Ik zei: ‘maar meneer, als u ziek bent, dan gaat u toch naar de dokter. Niet naar uw zoon.’” Sana keek het na. Het vaccin en de medicijnen konden gewoon samen.

Mensen met een Poolse achtergrond vullen een vragenlijst in bij een vaccinatielocatie van de GGD in een sporthal in Rotterdam. Tegenover hen staat huisarts Shakib Sana.

Mohamed Bouimj van Spior, de koepel van islamitische organisaties in Zuid-Nederland, herkent dat. Hij vertelt over een discussie met zijn dochter (21) die onvruchtbaarheid vreesde na vaccinatie. „Maar zij is slim, met haar kon ik gewoon in gesprek.” Wacht even, zegt hij, en hij appt een filmpje dat hij die dag doorgestuurd kreeg – een van de vele. Een man in een witte doktersjas vertelt dat de derde prik een killer shot is en het vaccin trouwens nooit is getest.

„Mensen sturen dit eindeloos aan elkaar door”, zegt Bouimj. Vervolgens verbieden kinderen hun ouders zich te laten vaccineren. Hij heeft de indruk dat met name onder Nederlanders met een Marokkaanse achtergrond het vaccinatiewantrouwen groot is. Hij komt ze in elk geval veel tegen.

Medewerkers van Spior doen hun best, zegt hij. Ze geven voorlichting in moskeeën, vragen imams het onderwerp te behandelen in de vrijdagpreek. Met „complotgekkies” gaat hij niet in gesprek, dat heeft geen zin, zegt hij. Met de rest wel. „Ik sprak pas nog met een 16-jarige die haar ouders vertelde zich niet te vaccineren. ‘Je neemt je ouders gevangen’, zei ik. ‘Want dan kunnen ze nergens meer naartoe.’ Daar schrok ze ook van. Uiteindelijk had ik een heel open gesprek met haar.”

Overheidscampagne

Bouimj mist een keiharde overheidscampagne over de voordelen van vaccinatie. „Ze hebben een algemene campagne met: ‘vaccineren, vaccineren, vaccineren.’ Maar overheidsinformatie die heel duidelijk de veiligheid van dít preventiemiddel, dít vaccin, benadrukt, zou goed werken”, zegt hij. „Zet verschillende artsen in witte jassen voor de camera en laat ze duidelijk vertellen: de prik met Pfizer of Moderna kunt u veilig nemen. Deze mensen nemen juist graag iets aan van een échte arts. Idealiter zouden ze ook heel expliciet de nep nieuwsberichten ontkrachten.”

Huisarts Sana is het daarmee eens: de overheid heeft ingezet op zo veel mogelijk zo snel mogelijk vaccineren. De meeste aandacht ging uit naar de 80 procent die dat toch wel ging doen. Die laatste 20 procent die het moeilijkst te bereiken is, ging pas in de veegronde mee. Maar zij lopen juist de meeste kans op complicatie en IC-opname.”

Spior heeft zelf een filmpje gemaakt waarin de voordelen van vaccinatie in allerlei talen worden uitgelegd: „Arabisch, Turks, Urdu [Zuid-Aziatische taal]. Ook in het Pools. Dat is onze doelgroep niet, maar als we toch bezig zijn, nemen we hen graag mee.”

In Den Haag wordt elke vrijdagmiddag zonder afspraak gevaccineerd in onder meer de Surinaamse Al Madinah-moskee. Mensen raakten tijdens de ramadan in 2020 besmet in de moskee. Eén man overleed. Bestuursvoorzitter Muhammad Ibrahiem Abdoel raakte zelf ook besmet en was behoorlijk ziek. De moskee was maanden dicht. Inmiddels mogen er weer mensen komen bidden maar de maatregelen zijn strikt. Schoenen in een tasje, anderhalve meter, mondkapje op, handen wassen. Wie hoest wordt direct de moskee uitgezet, roept Muhammad Abdoel. „Ik neem geen risico.”

Hij gaat in discussie met iedereen die zich niet wil laten vaccineren. De andere bestuursleden doen dat ook, zegt hij. „Als mensen zeggen ‘je gaat dood van het vaccin’, dan zeg ik ‘oh, wil je dan als enige overblijven?’ Hij lacht. „Ik heb best wel wat mensen overgehaald.” Ook hem bereikten allerlei horrorverhalen die oudere mensen horen, niet zelden via zijn kinderen. Zijn vrouw vertelt dat sommige mensen zich in het geheim laten vaccineren.

Sana en zijn collega’s staan de ene na de andere marktganger in Rotterdam Delfshaven te woord. Sana spreekt meerdere talen. Als er twee Poolse mannen bij zijn sta-tafeltje staan, communiceert hij via Google Translate. Ook twee jongens van negentien en twintig jaar die binnenkort op vakantie willen naar Spanje en allebei al corona hebben gehad, legt hij uit hoe ze aan de QR-code kunnen komen.

Lees ook Op de zaterdagmarkt in Rotterdam nemen huisartsen de angst voor vaccins weg

Een man van 52 kijkt aarzelend van een afstandje toe. Sana wenkt hem. Hij vertelt dat hij onderweg naar het werk als electricien, in het busje, besmet is geraakt via een collega. Hij was drie weken flink ziek. Dat is nu vijf weken geleden en het gaat weer wat beter, maar hij heeft nog veel last van zijn longen. Sana vertelt over longrevalidatie. Hij schrijft een telefoonnummer op een papiertje. „Als u een afspraak maakt, leert u hoe u weer beter kan ademhalen. Het wordt vergoed door de verzekering.” De man wil nu ook graag gevaccineerd worden. „Er moeten twee maanden tussen zitten”, zegt Sana. „Dus u moet nog even wachten. Maar dan staan we hier ook op de markt hoor.”