Ook bedrijven horen in het waterschapsbestuur

Het eerste waterschap van Nederland stamt uit 1255. Deze bestuursvorm is hiermee een van de oudste vormen van democratie ter wereld. Waterschappen hebben als taak om ons land van voldoende en schoon water te voorzien en onze voeten droog te houden. De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling prees de waterschappen nog niet zo lang geleden zelfs als voorbeeld voor de goede inrichting van het bestuur van iets wat zó vitaal is voor een samenleving.

Onze waterschappen vormen een zogeheten functionele democratie. Diegenen die belang hebben bij de taken van het waterschap zijn per definitie in het bestuur vertegenwoordigd: burgers, boeren, natuurbeheerders en ondernemers. De gedachte hierachter: hoe groter het belang van een groep, hoe groter hun zeggenschap. Burgers kiezen op dit moment driekwart van de zetels in het bestuur, de andere drie partijen de rest via de zogeheten ‘geborgde zetels’.

Onder het mom van ‘democratische vernieuwing’ heeft echter een wetsvoorstel inmiddels de Eerste Kamer gehaald dat erin voorziet dat het aantal geborgde zetels afneemt en nog slechts verdeeld wordt tussen alleen boeren en natuurbeheerders. De ondernemers, veelal van het midden- en kleinbedrijf, vallen voortaan als enigen buiten de boot, als het aan dit wetsvoorstel ligt.

De aanname hierbij is dat de andere vorm van democratie die Nederland kent, de representatieve democratie, per definitie ‘de meest democratische’ is. Dit is de vorm die we kennen in bijvoorbeeld gemeenteraden en in de Tweede Kamer. Burgers stemmen op politieke partijen. Op de overtuiging dat dit ‘democratischer’ zou zijn valt veel af te dingen. De geschiedenis kent meerdere vormen van democratie. Bovendien is onze representatieve democratie, aldus onder anderen de beroemde Franse politicoloog Bernard Manin, ooit ontworpen om de elite aan de macht te houden. Is dat niet precies het manco wat op dit moment, uitgebeeld door omgekeerde vlaggen, aan het licht komt?

Specialistische taak

Waterschappen hebben, anders dan een gemeente of de Tweede Kamer, een specialistische taak. Daarbij past de functionele vorm van democratie bij uitstek. Bijvoorbeeld ook het bestuur van universiteiten kent zo’n vorm. We vinden het immers volstrekt logisch dat alle belanghebbenden: studenten, ondersteunend personeel en wetenschappelijk personeel, met zekerheid een stem hebben. Daar is niks mis mee, integendeel.

Een andere reden waarom de vorm van functionele democratie bij de waterschappen past is de wijze waarop zij gefinancierd worden. Er zijn vier categorieën belastingbetalers: burgers, boeren, bedrijven en natuurterrein-eigenaren. Burgers en bedrijven dragen daarbij veelal samen de meerderheid van de kosten. Het wetsvoorstel ontneemt echter de categorie bedrijven als enige het recht op bestuurlijke vertegenwoordiging in de waterschappen. Bedrijven mogen dus betalen maar verliezen hun zeggenschap. Dat is geen verbetering van het democratisch gehalte van het waterschapsbestuur, maar fiscale discriminatie.

Lees ook Schaf de waterschappen af

Door de toenemende droogte, de stijgende zeespiegel en de noodzaak over te gaan naar een circulaire economie is het belang van de waterschappen de komende decennia groter dan ooit. Juist de kennis en ervaring van het bedrijfsleven komt de waterschapsbesturen daarbij bovengemiddeld van pas. Zo is bijvoorbeeld de terugwinning van energie en grondstoffen uit afvalwater met succes door waterschappen geïntroduceerd. De geborgde zetels stonden hier aan de basis.

Afvalwater

Een concreet voorbeeld is de grondstof Kaumera, een duurzaam alternatief voor chemische grondstoffen dat gewonnen wordt uit afvalwater. Het kan gebruikt worden als slimme coating voor zaden en mestkorrels en als lijm- en bindmiddel. Een ander voorbeeld is het samenwerkingsproject ‘Rainlevelr’ in de regio Delfland waarbij glastuinbouw-ondernemers voorafgaand aan zware regenval hun zoetwaterbassins ter beschikking stellen.

Het zou een gemis zijn als de waterschappen verstoken blijven van de succesvolle directe inbreng van het bedrijfsleven via de geborgde zetels, zoals nu dag in dag uit gebeurt.

Het huidige wetsvoorstel rammelt samengevat op meerdere fronten: er ontstaat een democratisch misbaksel en bovendien raken waterschapsbesturen minder goed ingericht voor hun taken in de komende decennia. De Eerste Kamer, kamer van bezinning, is ons democratisch en juridisch geweten. Het zou haar eer te na moeten zijn om met dit gemankeerde wetsvoorstel in te stemmen.