Leidse student kan fluiten naar centen, Delftse student krijgt wel energietoeslag

Beeld ter illustratie
Beeld ter illustratie © ANP
LEIDEN - Leidse studenten vallen buiten de boot voor de landelijke energietoeslag. Dat is opvallend: Delftse studenten krijgen die toeslag namelijk wel. Eerder onderzocht Nieuwsuur al de rechtmatigheid van het uitsluiten van studenten. Juridisch specialisten claimen dat gemeenten dit niet mogen doen. Leiden denkt hier anders over: 'Het staat gemeenten vrij om hierin een eigen keuze te maken.'
Het is opvallend te noemen dat Leiden geen energietoeslag uitkeert aan studenten, gezien gemeenten na de publicatie van Nieuwsuur soms tóch overstag gingen. In Delft kunnen studenten bijvoorbeeld nu wel diezelfde energietoeslag aanvragen, mits zij een eigen aansluiting hebben, de rekening zelf betalen en dat ook kunnen bewijzen.
De alsmaar duurder wordende energieprijzen voor gas en elektriciteit, mede ontstaan door de oorlog in Oekraïne, zorgden ervoor dat in mei landelijk 854 miljoen euro beschikbaar kwam ter compensatie voor huishoudens met een kleine beurs. Er was namelijk vrees voor energiearmoede, veel huishoudens dreigen de energierekening niet te kunnen ophoesten. Uit die landelijke pot met geld kreeg Leiden zo'n 8,6 miljoen euro en Delft kreeg 6,9 miljoen euro. Cijfers over het aantal studenten die een aanvraag hebben gedaan hebben de gemeenten niet.
De reden dat Leiden geen toeslag uitkeert aan studenten is dat de regeling in principe niet bedoeld is voor hen. 'Zij hebben een zeer diverse woonsituatie, vaak betaalt de huisbaas de energierekening voor hen', legt een woordvoerder van de gemeente Leiden uit. Het is voor de gemeente daardoor moeilijk te checken of iemand werkelijk financieel te lijden heeft onder de stijgende energielasten. Studenten met een zelfstandige woning worden zo uitgesloten. 'Bovendien zijn er meer groepen die niet automatisch de energietoeslag ontvangen. Daarom willen wij inzetten op maatwerk.'

Studentenpartij Leiden sceptisch

De Leidse studentenpartij Studenten Voor Leiden (SVL) is in eerste plaats tevreden dat studenten onder de bijzondere bijstand gaan vallen, maar is sceptisch over hoe het stadsbestuur omgaat met de energietoeslag. 'In Delft wordt het studenten makkelijk gemaakt, wij moeten het in Leiden straks doen middels de 'bijzondere bijstand', de selectie daarvoor is een stuk strenger. Een grote groep studenten krijgt pas aan het eind van het jaar een naheffing, die kunnen dus geen bijstand aanvragen', legt fractievoorzitter Mitchell Wiegand Bruss uit.
Volgens Wiegand Bruss is het belangrijk om studenten te compenseren, juist omdat zij met een bijbaantje de huur moeten ophoesten. Dat is vaak niet genoeg om een enorme klap van een verhoogde energierekening op te vangen. 'We zullen goed vinger aan de pols moeten houden. Dat doen we al door een meldpunt, waarmee we in de gaten houden of studenten hun rekening nog kunnen betalen, met de informatie die daar vandaan komt gaan we naar het college om te kijken of studenten toch niet ook deze bijstand kunnen krijgen', aldus Wiegand Bruss.

Juridisch onhoudbaar

Het uitsluiten van studenten door Leiden zou daarnaast onrechtmatig en juridisch onhoudbaar zijn. 'Dat komt doordat er geen goede gerechtvaardigde grond van weigering is', vertelde juridisch expert Willy Heesen eerder al tegenover Nieuwsuur. 'Studenten die hier een rechtszaak van zouden maken en verder wel in aanmerking komen voor de toeslag, hebben grote kans om in het gelijk gesteld te worden', luidt het oordeel verder van Heesen. Na onderzoek van Nieuwsuur blijkt dat andere juristen die uitspraak onderschrijven.
Stichting Stimulansz leverde in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Welzijn een advies om vier groepen niet te betrekken bij de toeslag. Daaronder vallen jongeren tot 21 jaar, studenten, dak- of thuislozen en mensen die in een inrichting wonen. Gemeenten gingen hier in eerste instantie in mee, zo ook Leiden. Stimulansz hield voor gemeenten ook bij hoeveel huishoudens recht hebben op de energietoeslag, op basis hiervan is de hoogte van de uitkering aan gemeenten bepaald.
Leiden houdt echter vast aan het advies dat haar is gegeven. De gemeente ziet nu nog geen enkele reden om te wijken van het huidige uitsluiten van studenten, terwijl Delft dit bijvoorbeeld niet doet. 'Het advies vanuit het ministerie was om de handleiding van Stimulansz te gebruiken, dit hebben wij net als veel andere gemeentes opgevolgd. We treden via de Vereniging van Nederlandse Gemeenten in overleg met het ministerie van SZW over de rechtmatigheid van het advies.'

Delft doet het 'zoals het moet'

Rogier Kamphuis, advocaat bij Claves Advocaten, is gespecialiseerd in bijstandsrecht en is vooral verbaasd over de manier waarop Leiden omgaat met de energietoeslag. Ook hij onderschrijft de bedenkingen die in Nieuwsuur worden besproken. 'Er zijn logische redenen om een aantal groepen uit te sluiten, dat is bij studenten niet het geval', vertelt de advocaat. 'Het lijkt erop dat Leiden zegt dat zij deze regeling te ingewikkeld vinden om toe te passen op zo'n diverse groep.'
Kamphuis ziet een risico voor de gemeente Leiden, studenten zouden volgens hem ook een goede kans maken in de rechtszaal. Hij ziet wel een duidelijk verschil binnen de regeling in beide studentensteden. 'Delft doet het zoals het moet, als je het mij vraagt. Zij zeggen letterlijk: bewijs maar dat je die lasten hebt. Juist omdat die groep zo divers is, is dat de manier waarop het zou moeten gaan', oordeelt de advocaat. 'Wanneer studenten in Leiden naar de rechtszaal zouden gaan, denk ik dat zij met terugwerkende kracht alsnog in het gelijk worden gesteld.'

Geen financiële tegenvaller voor gemeenten

Leiden kijkt overigens wel naar een andere oplossing om ook de studenten in de stad tegemoet te komen. 'We zijn momenteel bezig met het opstellen van richtlijnen voor individuele bijzondere bijstand voor energiekosten. Hierdoor kan de bijzondere bijstand binnenkort ingezet worden voor inwoners die niet in aanmerking komen voor de energietoeslag maar wel te maken hebben met hogere energiekosten, zoals studenten', vertelt een woordvoerder van de gemeente Leiden.
Het niet uitsluiten van studenten hoeft overigens geen financiële tegenvaller te zijn voor gemeenten. Het is voor Delft een van de redenen om studenten wel te voorzien van de toeslag. 'De verwachting is ook dat niet alle studenten een eigen energierekening hebben', laat de gemeente Delft weten in een reactie. Kortom, de druk om hen te voorzien van een toeslag is niet hoog.

Veel geld al uitgekeerd

In principe is er vanuit het Rijk enkel gerekend met een uitkering voor huishoudens met een inkomen tot 120 procent van het sociaal minimumloon. Toch rekent Delft er niet op dat het hele budget op gaat. De huishoudens die het geld het hardst nodig hadden, huishoudens in de bijstand, hebben namelijk de toeslag al gehad.
Naast die 3000 huishoudens lopen er nu 1300 aanvragen voor de energietoeslag in Delft. 'We verwachten dat niet iedereen een aanvraag zal doen voor de energietoeslag. Dus we hebben daarom genoeg geld om studenten én minima te voorzien. Mocht het budget overschreden worden, dan moeten we simpelweg meer geld uitgeven. Het is geen "op-is-op-regeling"', aldus de gemeente Delft.