Het omstreden vermogen van Paulina Bisdom van Vliet
HAASTRECHT - 'Haar betovergrootvader had aandelen in de VOC en bezat een plantage bij Suriname.' Het is nog maar een paar dagen voordat het pakket van Paulina Bisdom van Vliet open mag. Veel Haastrechtenaren dromen van goudstaven, juwelen of een pot met geld, maar weinig mensen spreken over de herkomst van haar vermogen. Hoe kwam zij zo rijk?
Haastrechtenaar Wiro Spruijt wijst direct naar de VOC-tijd. 'De familie heeft natuurlijk geld vergaard door middel van de VOC. Daar valt zeker wel wat van te zeggen en dat ligt gevoelig.' Dat zegt dorpshistoricus Cor van Someren ook: 'Daarnaast heeft de familie veel geld verdiend met hennepteelt.'
Paulina Bisdom van Vliet kwam uit een welvarende patriciërsfamilie. Haar opa, vader en haar man waren burgemeester van Haastrecht. Ook eerdere generaties hadden politieke macht in de omgeving. Zelf overleed Paulina Bisdom van Vliet in 1923. Naast haar huis liet ze nog iets anders na aan de Haastrechtse gemeenschap: een mysterieus verzegeld pakketje dat 100 jaar na haar dood pas mag worden geopend. Dat moment is bijna daar: op 1 juni mag het pakketje open. Nieuwsgierige Haastrechters tellen ongeduldig af tot de grote dag.
Het grootste deel van het familievermogen is verdiend door Theodorus Bisdom, de betovergrootvader van Paulina Bisdom van Vliet. Theodorus Bisdom was burgemeester van Haastrecht en hoogheemraad van de Krimpenerwaard. Daarnaast bezat hij aandelen van de VOC en had hij een koffie- en katoenplantage bij Suriname.
Link met slavernij
Esther Captain, gespecialiseerd in het koloniale verleden en onderzoeker aan Universiteit Leiden, legt daarbij de link met de slavernij. 'De VOC maakte gebruik van tot slaaf gemaakten die arbeid voor hen verrichtten onder omstandigheden waarin zij niet vrij waren. Het feit dat deze Theodorus Bisdom aandelen had in de VOC en een plantage bezat, maakt wel dat de link met slavernij te leggen is.'
Het familievermogen werd doorgegeven van generatie op generatie. Volgens Captain is Paulina zelf niet direct verantwoordelijk voor de manier waarop dit verdiend is. 'Toen zij begin twintig was werd de slavernij afgeschaft. Bovendien heeft zij haar geld niet alleen voor haarzelf gehouden. Ze was zich bewust van haar positie en heeft het willen delen.'
Een pakketje nalaten dat pas 100 jaar na je dood geopend mag worden. Dat is vrij uniek, weet adelexpert John Töpfer. 'Zij had geen kinderen en dus kon ze volledig over haar erfenis beschikken. Bij andere families werd de erfenis gewoon verdeeld.'
Toch zijn er uitzonderingen. Zo noemt Töpfer het verhaal van de familie Van den Bogaerde. 'Er waren drie broers, waarvan de oudste broer niet met geld om kon gaan. Toen de jongste broers overleden, waren zij bang dat de oudste al het geld er door heen zou jagen', vertelt Töpfer.
Resterend vermogen
'De oudste broer kreeg wel een toelage, maar de erfenis werd pas vrijgegeven als de jongste erfgenamen 80 jaar waren. Tot die tijd bleef Kasteel Heeswijk onbewoond. Dat is een langslepende kwestie geworden.'
'Ik denk niet dat ze zal zeggen: deel maar uit.'
Weinig Haastrechtenaren denken echter dat het mysterieuze pakket iets te maken heeft met familierelaties. Nee, stiekem hoopt half Haastrecht dat haar resterende vermogen per hoofd van de bevolking verdeeld gaat worden.
Of er überhaupt geld te verdelen is, moet nog blijken. Leden van Stichting Paulina Bisdom van Vliet, door haar zelf in het leven geroepen, weten na 1 juni als eerste wat er in zit. Vooruitlopend op de zaken geeft penningmeester Ton Godschalk vast een winstwaarschuwing. 'Paulina was een zeer verstandige vrouw die goed met haar geld omging. Ik denk niet dat ze zal zeggen: deel maar uit.'
Tuinfeest
Op 1 juni 2023 is het precies honderd jaar geleden dat Paulina Bisdom van Vliet overleed. Vanaf dat moment mag het mysterieuze pakketje geopend worden. Dat wil niet zeggen dat de inhoud al gelijk bekend wordt. Eerst gaat de stichting het in kleine kring bekijken. Pas in september komen ze met de officiële bekendmaking.
'Dat was best een moeilijke afweging. Het is een vertrouwelijk stuk waarvan wij menen dat het aan het bestuur is om dat eerst open te maken. Dan kunnen we goed kijken wat we ermee moeten. Als je het openmaakt onder het oog van de camera, dan kunnen er speculaties plaatsvinden', legt Godschalk uit.
Haastrechtenaren zelf vinden het vervelend dat ze nog een paar maanden langer moeten wachten. Zo had de Haastrechte Kring al een tuinfeest gepland. 'Dat is wel jammer, eigenlijk maakt het ons nu nog nieuwsgieriger.'
Op 8 september komt de stichting naar buiten met de inhoud van het pakketje. Dan komt ook de laatste aflevering van de podcast 'Het Geheim van Haastrecht'.
In de vijfdelige podcastserie Het Geheim van Haastrecht gaat journalist Lieuwe van Slooten op zoek naar de erfenis van Paulina Bisdom van Vliet. Vanaf nu is aflevering vier te beluisteren. 'Half Haastrecht hoopt stiekem op een pot met geld. Maar je hoort niet zoveel mensen over de herkomst van dat geld', vertelt Lieuwe over de herkomst van het vermogen van Paulina Bisdom van Vliet.
De podcast 'Het Geheim van Haastrecht' kun je vinden op de gebruikelijke podcast-platforms zoals Apple Podcast of Spotify. Abonneer je zodat je geen aflevering hoeft te missen.
