Drie ggz-instellingen die cliënten met ernstige psychische problemen behandelen, moeten hun klinieken sluiten. De reden? Het geld is op. Pro Persona in Lunteren is één van die instellingen. Bij tientallen kwetsbare jongeren leidt de voorgenomen sluiting tot woede en verdriet. "Deze behandeling zie ik als mijn laatste kans om te herstellen."
Miranda (haar echte naam is bekend bij de redactie) is al jaren zwaar depressief. Ze deed meerdere zelfmoordpogingen. Na maanden vechten tegen wachtlijsten, krijgt ze sinds tien weken intensieve therapie bij het Centrum voor Psychotherapie bij Pro Persona.
"Ik zit nu in mijn tiende week, mijn behandeling duurt in totaal 34 weken. Van zondagavond tot en met donderdag zit ik intern in Lunteren."
Sluiting
Miranda's therapie bestaat veelal uit groepssessies. Het is intensief, maar langzaam voelt ze vooruitgang. Het nieuws van de sluiting sloeg dan ook in als een bom. "Een directielid vertelde ons dat de instelling voornemens is per 1 juli te stoppen met deze behandeling."
Wat dat met haar doet? "Alsof ik weer word verlaten. Het zorgt voor heel veel onrust, we weten niet waar we aan toe zijn."
Heb jij vragen over zelfdoding?
Stichting 113: bel 113 of 0800-0113 (gratis), of anoniem via de chat op de website 113.nl
24 uur per dag bereikbaar, 7 dagen per week
Heel ingrijpend
Een woordvoerder van Pro Persona bevestigt de voorgenomen sluiting. "We hebben al vier jaar te maken met een negatief rendement. Deze vorm van zorg drukt te zwaar op onze begroting." Hoeveel de behandeling kost, wil hij niet zeggen, maar deskundigen denken aan enkele tienduizenden euro's per cliënt. "Het is allemaal ingrijpend, maar we moeten keuzes maken en dan kiezen we om deze zorg te stoppen zodat we andere therapieën wél kunnen blijven verlenen."
Ook het onderhoud van de dure gebouwen, gelegen in de bossen, drukken op de begroting, geeft de woordvoerder toe. Er zijn in Lunteren 135 behandelplekken.
Zorgplicht
Zorginstellingen hebben een zorgplicht. Dat betekent dat de zorg voor huidige cliënten moet doorgaan. "De cliënten die midden in hun traject zitten, kunnen de behandeling afmaken. We zijn verder van plan om de zorg in eigen regio in ambulante vorm (dagopnames, niet intern) aan te bieden en zoveel mogelijk de zorg te herplaatsen bij andere aanbieders."
Na 1 juli kan het zo zijn dat de zorg in aangepaste vorm wordt aangeboden. Verder komt er een opnamestop: nieuwe cliënten kunnen niet meer terecht.
Het zorgt voor veel onrust. Ook bij Miranda. "Ik weet niet hoe het voor mij verdergaat. Ik heb een vertrouwensrelatie opgebouwd met mijn groep en therapeuten. Maar wie zegt dat die blijven en wat verandert er met mijn groep? Het zal allemaal anders worden en je voelt elk moment de onrust", zegt ze. Dodelijk voor haar behandeling, vindt ze.
Wachtlijsten ggz
- Binnen vier weken moet een cliënt terecht kunnen voor een eerste gesprek bij een ggz-instelling.
- Binnen tien weken na dat gesprek moet een behandeling beginnen.
- Momenteel staan er 85.000 mensen op een wachtlijst voor (specialistische) ggz-zorg.
- 9.000 mensen moeten langer dan tien weken wachten voordat ze met de behandeling kunnen beginnen.
- Voor 31.000 mensen is de wachttijd voor een intake langer dan vier weken.
- Het geraamde personeelstekort in de gezondheidszorg in de ggz is dit jaar 49.000.
Bron: ministerie van VWS.
Ook politiek Den Haag roert zich. De sluiting van de ggz-instelling in Lunteren staat namelijk niet op zich. De ene na de andere instelling snijdt in de geestelijke gezondheidszorg en stopt behandelingen. Naast Pro Persona hebben ook de Amsterdamse instellingen PsyQ en i-Psy (Parnassia Groep) bekendgemaakt te moeten stoppen. En ook een Apeldoornse instelling heeft aangegeven te stoppen met een klinische behandeling.
Overal klinkt dezelfde reden: grote verliezen. Zo leed PsyQ in 2020 een verlies van 2,8 miljoen euro.
Wachtlijsten zijn veel te lang
En dat in een tijd dat er veel vraag is voor deze zorg en de wachtlijsten in de ggz lang zijn. GroenLinks-Kamerlid Lisa Westerveld heeft Kamervragen gesteld aan de minister. "We willen dat de minister verantwoordelijkheid toont voor de financiering. Dit is vreselijk nieuws voor cliënten, maar ook voor het personeel. Iemand moet opstaan en regie tonen."
Door het stoppen van dit soort behandelingen nemen de wachtlijsten alleen maar toe, zegt Westerveld. "En die zijn al veel te lang." Het Kamerlid maakt zich niet alleen zorgen voor de cliënten, maar ook voor het personeel. "Sluitingen als deze jagen ook goed personeel weg."
Betaler bepaalt
De betaler bepaalt, zegt stichting MIND in een reactie. MIND is de koepel die belangen van de cliënten behartigt. "Het is zorgelijk dat zorgverzekeraars de hand op de knip houden en niet betalen wat nodig is", zegt Mariëlle van den Berg van MIND.
"We snappen dat de zorg betaalbaar moet werken. Maar dat mag niet ten koste gaan van de zorg die nodig is. We hebben het hier wel over de meest kwetsbare groep mensen."
Behandeling redde leven
De instelling in Lunteren staat ook nog eens heel goed aangeschreven. Daar kan oud-cliënt Koosje (42) over meepraten. "Dankzij deze intensieve therapie ben ik weer op het goede pad gekomen." Koosje volgde van augustus 2020 tot april vorig jaar de therapie. "Na een jarenlange strijd tegen depressie kon ik eindelijk in Lunteren terecht. Ik zag dit als mijn laatste strohalm."
Koosje is helder: de therapie redde haar leven. Ze kan weer genieten van kleine dingen en is bezig met toekomstplannen. "Ik wil mijn artsenvak weer oppakken. Dankzij de therapie kan ik dit doen."
Patiënten en oud-patiënten zijn een online handtekeningenactie begonnen tegen de sluiting.
Wie is de schuldige?
Waar gaat het nu mis? Volgens Marco Varkevisser, hoogleraar marktordening in de gezondheidszorg aan de Erasmus Universiteit, hebben ggz-instellingen het al tijden zwaar. "Dat komt omdat deze zorg heel ingewikkeld is. Vanwege die complexiteit komen er allerlei spelers om de hoek kijken", zegt de hoogleraar.
"Neem de ziekenhuiszorg: die is vaak veel overzichtelijker dan de ggz-zorg. Bij een knie- of heupoperatie is het bijvoorbeeld heel duidelijk wat er moet gebeuren en hoe dat bekostigd moet worden. Maar bij psychische hulp is de diagnose lang niet altijd eenduidig en komen er, zeker bij moeilijke zorg, meer partijen om de hoek kijken. Dat maakt contractuele afspraken tussen zorgverzekeraars en zorgaanbieders ook ingewikkelder."
Penningmeester
In het Nederlandse zorgstelsel fungeren zorgverzekeraars als inkopers van zorg namens hun verzekerden. Verzekeraars maken daartoe contractuele afspraken met zorgaanbieders, zoals bijvoorbeeld een ggz-instelling. "De zorgverzekeraars hebben namens ons allemaal als taak om de betaalbaarheid van de zorg te waarborgen. Zij zijn als het ware de penningmeesters van de zorg. Ze moeten dus soms wel de hand op de knip houden. Doen zij dat niet, dan zullen onze zorgpremies veel te hoog worden. Het is dus te makkelijk om de schuld eenzijdig bij zorgverzekeraars neer te leggen."
Volgens Varkevisser zijn de kosten van de ggz de afgelopen jaren flink gestegen. "Ook dat gegeven draagt ertoe bij dat zorgverzekeraars extra op de kosten letten en de instelling het dus steeds zwaarder krijgen."
Reactie ministerie op de sluitingen:
"Deze situaties zijn primair de verantwoordelijkheid van de zorgaanbieder (de ggz-instelling zelf) en de zorgverzekeraar. De rol van de overheid ligt bij de Nederlandse Zorgautoriteit en de Gezondheidsinspectie. Zij houden bijvoorbeeld toezicht op het naleven van de zorgplicht; bestaande behandelingen moeten worden afgemaakt en patiënten moeten worden geholpen. Het ministerie is er om het stelsel goed te laten functioneren. Denk bijvoorbeeld aan het zorgen dat er voldoende psychologen worden opgeleid.
Als een ggz-instelling om wat voor reden dan ook niet goed functioneert dan kan de minister daar niet op ingrijpen. Dat is aan de zorgaanbieder en zorgverzekeraar zelf. In het algemeen zie je bij sluitingen van ggz-instellingen dat er verschillende achtergronden zijn met wat er speelt. Je kunt ze niet altijd met elkaar vergelijken, het gaat om uiteenlopende problematiek."
