Wat is de energiebesparingsplicht?

De energiebesparingsplicht onder de Omgevingswet

Op 1 januari 2024 is de Omgevingswet in werking getreden. Onder de Omgevingswet is de energiebesparingsplicht opgenomen in artikel 5.15 onder het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) en in artikel 3.84 van het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl).

Heeft u een energiebesparingsplicht? Dan moet u daar eens in de 4 jaar over rapporteren. Dit doet u op grond van de informatieplicht energiebesparing en/of op grond van de onderzoeksplicht energiebesparing.

Aparte plicht voor activiteiten en gebouw(en)

De energiebesparingsplicht is onder de Omgevingswet opgenomen in 2 besluiten. De energiebesparingsplicht uit het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) gaat over de milieubelastende activiteiten op een locatie. De energiebesparingsplicht uit het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) gaat over de gebouwen op een locatie, de zogenoemde gebruiksfuncties. Bijvoorbeeld een winkel- of kantoorfunctie.

Toelichting
Voert uw organisatie de activiteiten uit? Bijvoorbeeld het runnen van een winkel. Dan is uw organisatie verantwoordelijk voor de energiebesparingsplicht voor de activiteiten in de winkel. De eigenaar van het gebouw is dat voor het gebouw. Dit kan dezelfde organisatie zijn, maar dat hoeft niet. Voor één locatie kunnen 2 organisaties een energiebesparingsplicht hebben.

Milieubelastende activiteit

Een milieubelastende activiteit is een activiteit die slecht voor het milieu kan zijn. Voor een locatie met een milieubelastende activiteit uit hoofdstuk 3 van het Bal bepaalt het Rijk de (milieu)regels. Voor milieubelastende activiteiten die niet in hoofdstuk 3 van het Bal staan, bepaalt uw gemeente mogelijk (milieu)regels. Deze staan dan in het gemeentelijke Omgevingsplan.

Hoofdstuk 3 van het Bal heeft een aantal afdelingen. In afdeling 3.3 tot en met 3.11 zijn milieubelastende activiteiten opgenomen voor specifieke bedrijfstakken (activiteiten). Bijvoorbeeld voor datacenters, tankstations of de voedingsmiddelenindustrie.

In afdeling 3.2 zijn bedrijfstakoverstijgende milieubelastende activiteiten opgenomen. Specifiek voor energiebesparing is in deze afdeling een milieubelastende activiteit opgenomen voor bedrijfstakken die niet onder afdeling 3.3 tot en met 3.11 vallen. Hierdoor wordt de landelijke energiebesparingsplicht ook van toepassing op bedrijfstakken waarvoor normaal gesproken de gemeente de (milieu)regels bepaalt. Deze nieuwe milieubelastende activiteit heeft betrekking op de activiteiten in en om een gebouw op een locatie. Als er geen gebouw is, geldt de energiebesparingsplicht dus niet.

Wie heeft er een energiebesparingsplicht?

De energiebesparingsplicht uit Bal en Bbl geldt voor locaties met een relevante milieubelastende activiteit én met een jaarlijks energiegebruik vanaf 50.000 kWh elektriciteit of 25.000 m_³ aardgas(equivalent). 

Een aardgasequivalent is de hoeveelheid kubieke meter (Nm³) aardgas die bij verbranding evenveel warmte oplevert als een gegeven hoeveelheid van een andere energiedrager. 1 GJ ingenomen (stads)warmte komt bijvoorbeeld overeen met 31,6 m³ aardgasequivalent.

De omrekenwaarden voor andere energiedragers vindt u in de tabel hieronder. Voor het bepalen van het energiegebruik voor de ondergrens moet naar het gezamenlijke energiegebruik van de activiteiten én de gebouw(en) op een locatie gekeken worden. Dit geldt voor de energiebesparingsplicht uit het Bal én voor de energiebesparingsplicht uit het Bbl.

Maakt u gebruik van een warmte-koudeopslaginstallatie (WKO) of van een gemeenschappelijk koudenet voor uw koudevraag? Of van een WKK-installatie of van een ketel om warmte en/of elektriciteit op te wekken? Bekijk dan ook de veelgestelde vragen over de informatieplicht energiebesparing.

Heeft u een omgevingsvergunning milieu? Dan gaat de energiebesparingsplicht ook voor u gelden. Er kan dan sprake zijn van overgangsrecht voor voorschriften over energiebesparing die in uw vergunning staan. Meer informatie hierover vindt u op de website van Informatiepunt Leefomgeving (IPLO).

Erkend monument

Is uw gebouw een erkend monument? Dan geldt de energiebesparingsplicht ook. Bij een monument kunnen echter niet zomaar alle energiebesparende maatregelen uitgevoerd worden. Lees meer hierover op de website van IPLO. Informatie van ons over het verduurzamen van monumenten vindt u op de pagina Monumenten en musea. Op de Erkende maatregelenlijst (EML) is hierover ook een specifieke technische randvoorwaarde opgenomen.

Nu ook maatregelen die CO₂ reduceren

De energiebesparingsplicht gaat sinds 1 juli 2023 ook over maatregelen met een terugverdientijd van 5 jaar of minder die geen energie besparen, maar wel CO₂-uitstoot verminderen. Denk hierbij aan het opwekken van hernieuwbare energie en het overstappen naar een energiedrager met een lagere CO₂-uitstoot.

Uitzonderingssituaties

De energiebesparingsplicht geldt voor bijna alle locaties met het hiervoor genoemde jaarlijks energiegebruik. De energiebesparingsplicht geldt echter niet voor:

• gebouwen en activiteiten die alléén gebruikmaken van op de locatie opgewekte hernieuwbare energie. Dit geldt ook als er wel een aansluiting is op het net om niet gebruikte hernieuwbare energie door te leveren. Dit geldt niet als voor een andere energiedrager wel gebruikgemaakt wordt van een netaansluiting.
• de gebruiksfuncties Woonfunctie en Bouwwerk geen gebouw zijnde;
• een gebouw met een logiesfunctie dat minder dan 4 maanden per jaar wordt gebruikt en een verwacht energiegebruik heeft van minder dan 25% van het energiegebruik bij permanent gebruik;
• een alleenstaand gebouw met een gebruiksoppervlakte van minder dan 50 m²;
• een gebouw, dat door de overheid onteigend is en voor het doel van die onteigening zal worden gesloopt.

Heeft u een dergelijk gebouw? Het ligt niet voor de hand om over deze gebouwmaatregelen nog een informatieplichtrapportage in te dienen. Uw omgevingsdienst gaat hier echter over. U moet dat met deze organisatie afstemmen.

Heeft u een gebouw dat maximaal 2 jaar wordt gebruikt? Dan geldt er sinds de inwerkingtreding van de Omgevingswet ook geen energiebesparingsplicht voor uw gebouw. U moet wel een informatieplichtrapportage indienen. Dit vanwege het gebruikte overgangsrecht voor de informatieplicht. In uw rapportage kunt u toelichten waarom u de energiebesparende maatregelen niet meer gaat uitvoeren.

Op de pagina Veelgestelde vragen energiebesparingsplicht vindt u meer informatie over gebouwen met een (gedeeltelijke) woonfunctie zoals appartementencomplexen, zorgwoningen en vakantieparken.  

Qua maatregelen geldt een uitzondering voor de verbranding van (houtige) biomassa voor de productie van:

• elektriciteit, en
• laagwaardige warmte met een temperatuur tot ten hoogste 100 graden Celsius.

Dit met als doel om biogrondstoffen zo hoogwaardig mogelijk te gebruiken en laagwaardige toepassingen, zoals voor lage temperatuurwarmte, af te bouwen. Deze uitzondering is geen verbod op laagwaardige toepassingen, maar hiermee wordt voorkomen dat bedrijven en instellingen verplicht worden om deze toepassingen uit te voeren.

Hoe geeft u invulling aan de energiebesparingsplicht?

U kunt één van onderstaande mogelijkheden uitvoeren:

• U voert alle maatregelen met een terugverdientijd van 5 jaar of minder uit.
• U voert alle toepasselijke maatregelen van de Erkende Maatregelenlijsten voor energiebesparing (EML) uit.

Bent u vastgoedeigenaar van meer dan 20 gebouwen in Nederland en vallen deze onder toezicht van 2 of meer omgevingsdiensten? Dan kunt u meedoen aan de portefeuilleaanpak. Dit beperkt uw administratie en geeft u meer flexibiliteit. In ruil hiervoor moet uw vastgoed bovenwettelijke energieprestaties leveren.

U voert alle maatregelen met een terugverdientijd van 5 jaar of minder uit

Het is aan het bevoegd gezag om te bepalen of u hiermee voldoet aan de energiebesparingsplicht. De terugverdientijd bepaalt u volgens onderstaande methode.

U voert alle toepasselijke erkende maatregelen (EML-systematiek) uit

De Erkende Maatregelenlijsten voor energiebesparing (EML) bevatten maatregelen die in het algemeen een terugverdientijd van 5 jaar of minder hebben. Voor elke toepasselijke erkende maatregel die u niet uitvoert, moet u een gelijkwaardige of betere maatregel nemen. Deze alternatieve maatregel moet net zo veel of meer energie besparen als de erkende maatregel.

U voert niet alle toepasselijke erkende maatregelen uit

Heeft u toch niet alle toepasselijke erkende maatregelen of een minimaal gelijkwaardig alternatief hiervoor uitgevoerd? En gaat u dit ook niet doen? Dan moet u alsnog alle energiebesparende maatregelen uitvoeren -  die voor uw specifieke situatie een terugverdientijd hebben van 5 jaar of minder.

De EML-systematiek is niet altijd van toepassing

Locaties van bedrijfstakken waarvoor het Rijk de milieuregels bepaalt (met een milieubelastende activiteit uit afdeling 3.3 tot en met 3.11 van het Bal) én met een jaarlijks energiegebruik vanaf 10 miljoen KWh elektriciteit of 170.000 m³ aardgas(equivalent) hebben een onderzoeksplicht energiebesparing. Voor deze locaties geldt de EML-systematiek niet.

Berekening terugverdientijden

De berekening van de terugverdientijd voor een energiebesparende maatregel is geactualiseerd. Deze terugverdientijdberekening geldt ook voor maatregelen op het gebied van hernieuwbare opwek of overstap naar een andere energiedrager. Daarvoor bepaalt u of de maatregel de CO₂-uitstoot vermindert. De energieprijzen waarmee u rekent, maakten we ook actueel.

De aangepaste methode is in de bijlage XV van de Omgevingsregeling opgenomen. In de regeling is ook vastgelegd wanneer vaste energieprijzen moeten worden toegepast en wanneer kan worden gerekend met de eigen energieprijzen.

Voor de glastuinbouw geldt een verlaagd belastingtarief voor aardgas. De energieprijzen voor deze sector zijn in bijlage XVa van de Omgevingsregeling opgenomen. Hierin is ook vastgelegd hoe u de terugverdientijd van een maatregel berekent als er energie door een WKK-installatie wordt opgewekt.
Voor niet-glastuinbouwbedrijven is niet vastgelegd hoe u de terugverdientijd berekent als er een WKK-installatie aanwezig is.

Meer informatie over de berekeningsmethodiek voor de CO₂-reductie en de terugverdientijd vindt u op Terugverdientijdmethodiek - energiebesparingsplicht.

Rapporteren over de energiebesparingsplicht

Heeft u een energiebesparingsplicht? Dan moet u hierover eens in de 4 jaar rapporteren aan uw bevoegd gezag. Voor de gebouwmaatregelen, zoals de isolatie van de gebouwschil, is dat altijd op grond van de informatieplicht energiebesparing. Voor de activiteitgebonden maatregelen, zoals energiezuinige productkoeling, is dat op grond van de informatieplicht energiebesparing óf op grond van de onderzoeksplicht energiebesparing.

Tot de Omgevingswet ingaat is de zogenaamde ‘drijver van de inrichting’ verantwoordelijk voor het indienen van de informatie- en/of onderzoeksplichtplichtrapportage. Dit blijft gelden tot de volgende uiterste indieningdatum van 1 december 2027 voor alle bedrijven die in 2023 een informatieplicht en onderzoeksplicht hadden. De reden hiervoor is dat er overgangsrecht van kracht wordt als de Omgevingswet ingaat.

In onderstaande download staat wie in het geval van verhuur-huur situaties de drijver is bij de informatieplicht. Dit geldt voor de informatie- en onderzoeksplicht als u rapporteert over de maatregelen.

De drijver rapporteert niet altijd

Voor de energiebesparingsplicht - het uitvoeren van de maatregelen - is het anders geregeld. De eigenaar van het gebouw is, tenzij contractueel anders is afgesproken, verantwoordelijk voor het uitvoeren van de gebouwmaatregelen. De organisatie die de activiteiten uitvoert, heeft de energiebesparingsplicht voor de activiteitgebonden maatregelen. Hoewel wettelijk gezien de drijver de informatieplicht- en onderzoeksplichtrapportage moet indienen, ligt het voor de hand dat degene die de maatregelen moet uitvoeren ook de rapportage hierover indient. Er is dus een verschil tussen wie wettelijk verantwoordelijk is (de drijver) en wie naar verwachting ook zal rapporteren. Dit is al vooruitlopend op de Omgevingswet. 

Voor sommige bedrijfstakken is het logischer dat de gebouweigenaar óók de informatieplichtrapportage indient voor de activiteitgebonden maatregelen van zijn huurder(s). Dit gebeurt in het geval er zeer beperkt sprake is van activiteitgebonden maatregelen. Het gaat dan vooral om bedrijfstakken waarvoor onder de Omgevingswet de gemeente de milieuregels bepaalt. Denk bijvoorbeeld aan kantoren of winkels.

Ontbreekt de rapportage? Dan schrijft de omgevingsdienst de drijver van de inrichting aan. Bekijk voor verdere uitleg hierover de website van IPLO. 

Bent u vastgoedeigenaar en doet u mee aan de portefeuilleaanpak? Dan moet u voor al uw gebouwen voldoen aan de informatieplicht. U rapporteert dan de adres- en energiegebruiksgegevens van uw gebouwen. En u voegt uw door het bevoegd gezag goedgekeurde portefeuilleroutekaart als bijlage bij.

Wie is verantwoordelijk voor toezicht en handhaving?

Voor de meeste bedrijven en instellingen is de gemeente het bevoegd gezag voor de energiebesparingsplicht. Zo ook voor de informatie -en onderzoeksplicht energiebesparing. Voor locaties met een milieubelastende activiteit uit afdeling 3.3 van het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal), de zogenaamde complexe bedrijven, is dat de provincie.

Er zijn nog 2 uitzonderingen. Het bevoegd gezag voor mijnbouwlocaties is het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Het bevoegd gezag voor de meeste defensielocaties is het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.

Toezicht en handhaving op de energiebesparingsplicht, en de daarbij behorende informatie- en onderzoeksplicht, is opgenomen in het basistakenpakket van de omgevingsdiensten. Dit houdt in dat de gemeenten verplicht het mandaat voor toezicht en handhaving aan hun omgevingsdienst moeten geven. De omgevingsdiensten doen daarom voor vrijwel alle locaties de uitvoering van deze taken.

U dient uw informatie- en/of onderzoeksplichtrapportage in via Mijn RVO. Uw omgevingsdienst en uw bevoegd gezag kunnen deze rapportage(s) daar ophalen. De omgevingsdienst beoordeelt uw rapportage(s). Indien uw rapportage onverhoopt niet voldoet, zal de omgevingsdienst u vragen om de rapportage te verbeteren en aan te vullen.

De energiebesparingsplicht en EED-auditplicht

Naast de energiebesparingsplicht kunt u ook te maken krijgen met een Europese rapportageverplichting op grond van de Richtlijn Energie-Efficiëntie (EED). Grote ondernemingen moeten iedere 4 jaar een energie-audit uitvoeren en hierover aan RVO rapporteren. Dit is de EED-auditplicht.

De EED-auditplicht is een Europese verplichting voor ondernemingen die niet onder het midden- en kleinbedrijf (mkb) vallen. Deze ondernemingen moeten eens in de 4 jaar onderzoeken welke kosteneffectieve energiebesparende maatregelen (voor gebouwen, processen en zakelijk vervoer) zij kunnen uitvoeren. 

De EED-auditplicht verplicht ondernemingen niet om de gevonden kosteneffectieve maatregelen uit te voeren. De verplichting om maatregelen uit te voeren is geregeld in de energiebesparingsplicht. De EED-auditplicht geldt voor de onderneming als geheel.

Een onderneming die onder de EED-auditplicht valt kan meerdere vestigingen hebben die ook een energiebesparingsplicht hebben. Vestigingen van een onderneming met een EED-auditplicht met een jaarlijks energiegebruik van minder dan 50.000 kWh elektriciteit én minder dan 25.000 m³ aardgas(equivalent), vallen niet onder de energiebesparingsplicht maar via de onderneming wel onder de EED-auditplicht.

Door de energiebesparingsplicht moeten maatregelen met een terugverdientijd van 5 jaar of minder uitgevoerd worden. Dit is een andere eis dan het bepalen van de kosteneffectiviteit over de levensduur van een maatregel. De manier waarop deze terugverdientijd bepaald wordt, en met welke energieprijzen gerekend wordt, is wettelijk vastgelegd. Deze terugverdientijdmethode is anders dan de levenscycluskostenanalyse uit de EED-auditplicht. Dit zorgt dus mogelijk voor andere maatregelen dan uit de inventarisatie van kosteneffectieve maatregelen uit de EED-auditplicht.

De energiebesparingsplicht geldt niet voor maatregelen voor zakelijk vervoer. Deze maatregelen zijn onderdeel van de EED-auditplicht.

De (landelijke) energiebesparingsplicht gaat ook over maatregelen die CO₂ verminderen. Bijvoorbeeld door het opwekken van hernieuwbare energie of de overstap naar een energiedrager met een lagere CO₂-uitstoot. De EED-auditplicht gaat alleen over energiebesparende maatregelen.

Publicaties regelingen

• Energiebesparingsplicht in het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal)
• Energiebesparingsplicht in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl)
• Omgevingsregeling: de methode om de terugverdientijd te berekenen (ook die voor de glastuinbouw) is op 29 december 2023 in de Staatscourant gepubliceerd. 
• Activiteitenregeling: deze wetteksten zijn voor het eerst in de Activiteitenregeling milieubeheer gepubliceerd. 
  • De methode om de terugverdientijd te berekenen, is op 13 juni 2023 in de Staatscourant gepubliceerd.
  • Op 30 juni 2023 is de methode voor de glastuinbouw in de Staatscourant gepubliceerd.

De activiteitenregeling is per 1 januari 2024 niet meer van kracht. 
 

Veelgestelde vragen

Bekijk de veelgestelde vragen