Eén op vier Nederlanders lijdt aan psychische stoornis. ‘Enorme stijging’

In alle leeftijdsgroepen steken angststoornissen, depressies en ook stoornissen als gevolg van alcohol- en drugsgebruik veel vaker de kop op dan voorheen, maar onder jongvolwassenen en met name studenten lijkt het schering en inslag. Had in 2009 22 procent van de studenten last van een psychische aandoening, nu staat de teller op 44 procent. Deze studenten hebben niet zomaar wat klachten, maar voldoen aan de criteria van een diagnose.

Dit blijkt uit Nemesis 3, de jongste editie van het grootschalige bevolkingsonderzoek naar de mentale gezondheid in Nederland. In de afgelopen drie jaar heeft het Trimbos-instituut honderd interviewers het land ingestuurd om 6200 Nederlanders te ondervragen. Dat gebeurt ongeveer eens in de twaalf jaar, voor het eerst in 1996 en daarna in 2009.

Maar niet eerder steeg het aantal psychische stoornissen zo buitensporig in vergelijking met die eerdere studies. Volgens het Trimbos-instituut lijdt één op de vier Nederlanders (26 procent) aan een psychische aandoening, terwijl dat in 2009 een op de vijf (18 procent) was. Ook hebben nu beduidend meer mensen twee of meer stoornissen tegelijkertijd. Over het hele leven bezien, zo wijst het onderzoek uit, heeft bijna de helft van de volwassenen (48 procent) ooit last gehad van een psychische stoornis.

Nederland loopt uit de pas

Psychologiehoogleraar Pim Cuijpers kan de ‘enorme stijging’ nauwelijks geloven en noemt de uitkomsten verontrustend. “Te meer omdat de klinische interviews, die het Trimbos-instituut gebruikt, gelden als de gouden standaard in onderzoeksland en zeer betrouwbaar zijn. Met deze cijfers loopt Nederland flink uit de pas met het buitenland. Het is belangrijk om te achterhalen wat hiervan de oorzaak is.”

Een mogelijke verklaring is volgens de hoogleraar dat met name studenten en jongvolwassenen makkelijker toegeven dat ze mentale problemen hebben. “Dat kan van invloed zijn op de trend. In landen waar een hoog stigma op psychische stoornissen rust, zie je in ieder geval dat de cijfers in de regel laag zijn.”

Annemarie Luik, programmahoofd epidemiologie bij het Trimbos-instituut, noemt de prestatiedruk in het onderwijs als een mogelijke reden. “Maar ook de zorgen over de klimaatcrisis kunnen meespelen, net als de voortschrijdende individualisering en de groeiende inkomensongelijkheid.” Ook sociale media kunnen een rol spelen.

Weinig invloed van coronacrisis

Een opvallende conclusie in het onderzoek is dat de coronacrisis weinig van doen heeft met de achteruitgang in geestelijke gezondheid. Deze trend kwam volgens het Trimbos-instituut al aan het licht uit de 1500 interviews die vóór de pandemie zijn afgenomen. Dat verbaast Cuijpers niet. “Eerdere wetenschappelijke studies, die eveneens vóór en tijdens de crisis hebben gepeild, kwamen tot dezelfde slotsom.”

Een andere vraag is waarom het uitgebreide arsenaal aan therapieën en behandelingen niet tot een mentaal gezondere bevolking leidt. “De geestelijke gezondheidszorg in Nederland is van een hoog niveau”, zegt Cuijpers. “Niet alle 3,3 miljoen mensen met een psychische aandoening zoeken hulp, maar uit Nemesis 2 bleek dat 60 procent van de volwassenen met een depressie in behandeling gaat. Je zou verwachten dat dan een daling volgt van het aantal diagnoses, niet een enorme stijging.”

En dan zijn kinderen nog niet eens meegenomen in het onderzoek. Tot twaalf jaar komen psychische stoornissen nauwelijks voor, zegt Cuijpers. “Dan moet je denken aan 1 à 2 procent, maar bij kinderen vanaf twaalf jaar zet de stijging in. En in de late adolescentie verschillen de cijfers nog maar weinig van die van jongvolwassenen.”

Lees ook:

Psychiater Elnathan Prinsen: ‘Nederland is het beste land als je psychische problemen hebt’

Psychiaters klagen onderling volop, maar hun voorman Elnathan Prinsen is vooral trots op wat is bereikt in zijn vak. Zijn voornaamste zorg: hoe de samenleving mensen met een mentaal probleem uitsluit.