Wéér oproep om te investeren wapens, maar pensioenfondsen blijven voorzichtig
Minister Ollongren vindt dat pensioenfondsen vanwege de oorlog in Oekraïne meer in wapens moeten investeren. Dat is lucratief, maar de fondsen kijken ook naar de ethische kant.
Vanwege de oorlog in Oekraïne klinkt, niet voor het eerst, de roep om te investeren in de wapenindustrie. Woensdag sloot oud-Navo-chef Jaap de Hoop Scheffer zich hier in Nieuwsuur als pleitbezorger bij aan.
Demissionair minister van defensie Kajsa Ollongren deed er bij radiozender BNR een schepje bovenop. Pensioenfondsen die niet of weinig investeren in wapens zijn volgens haar ‘onderdeel van het probleem’.
In reactie hierop zegt Nederlands grootste pensioenfonds, ABP, ‘honderden miljoenen euro’s’ te investeren in de wapenindustrie. Ter vergelijking: de totale wereldwijde beleggingen van het ABP waren in 2023 456 miljard euro waard. “Onze investeringen in wapens zijn inderdaad toegenomen sinds de oorlog in Oekraïne”, zegt een woordvoerder, “maar dat kan ook komen doordat de koers daarvan nu gunstig is. Als er vanuit de overheid behoefte is dat wij meer doen, kan er altijd gepraat worden.”
Serieuze beleggingsvoorstellen
BpfBouw laat weten een ‘lichte, beperkte toename’ te zien in het aantal investeringen in defensiebedrijven. “Dat is geen specifiek beleid geweest”, zegt een woordvoerder. “Als de overheid met serieuze beleggingsvoorstellen komt die voldoen aan onze criteria, zullen we daar zeker naar kijken.”
Ook Pensioenfonds Zorg en Welzijn (PFZW) zegt ‘geen principiële bezwaren’ te hebben tegen investeringen in wapens. “In totaal hebben wij 340 miljoen aan aandelen en obligaties in het fonds defence and aerospace.”
Bewust méér investeren in wapens doet PFZW niet, zegt een woordvoerder. “Wij zijn passieve beleggers, we volgen de index. Als die investeert in wapens, bewegen wij mee.”
Zwarte lijst van wapens
Onno Steenbeek, hoogleraar risicobeheer van pensioenfondsen aan de Erasmus Universiteit, begrijpt de worsteling van de pensioenfondsen goed. “Je mag gewoon investeren in wapens. Pensioenfondsen willen uiteindelijk een goed rendement behalen voor hun klanten, maar je hebt al gauw discussies als je dat op onethische manier doet. Pensioenfondsen zijn daar veel mee bezig de laatste jaren, onder druk van hun leden.”
Je mag niet in alle wapens investeren. Onder andere antipersoonsmijnen, clustermunitie en kernwapens staan op een zwarte lijst van de Verenigde Naties. “Als je daar wel in investeert, kun je sancties verwachten. Dat doen pensioenfondsen dus ook niet”, zegt Steenbeek.
Investeren in wapens is lucratief, zegt beursexpert Cees Smit. “Die bedrijven hebben AI-achtige rendementen behaald afgelopen jaar. Van het Duitse RheinMetall is de beurswaarde met 34 procent gestegen. In Italië is Leonardo met 25 procent omhooggegaan.”
Link met kernwapens
Voor de meeste investeringen moeten pensioenfondsen de grens over, zegt Smit. “Helaas zit er in Nederland bijna niets meer.”
Hij noemt Thales en Theon als voorbeelden van binnenlandse investeringsmogelijkheden. Het van oorsprong Franse Thales maakt onder meer radar- en infraroodapparatuur. Het Grieks-Cypriotische Theon, beursgenoteerd in Amsterdam, maakt nachtkijkers.
Pensioenfonds ABP geeft op zijn site nadrukkelijk aan niet in (de Franse tak van) Thales te investeren, vanwege de link met kernwapens. Ook Airbus, Boeing en Leonardo staan om deze reden op de zwarte lijst van ABP.
Huidige investeringen in wapenindustrie
Speurend in de lijst van bedrijven waar de pensioenfondsen in 2023 wél in investeerden, springen er een paar fabrikanten uit die ‘defensieproducten’ maken. Zo zat Zorg en Welzijn voor meer dan 91 miljoen in het Duitse Siemens. Dit bedrijf, vooral bekend van consumentenelektronica, maakt ook systemen voor defensie en paramilitaire diensten.
Ook had het pensioenfonds een belang van 16 miljoen euro in de Franse vliegtuigbouwer Dassault Aviation, die ook gevechtsvliegtuigen bouwt. Nog een bekende naam: RheinMetall. Zorg en Welzijn had er een miniem belang van 3,4 miljoen.
Ook ABP heeft kunnen profiteren van de koersstijging van RheinMetall. Het fonds investeerde 26,2 miljoen in het bedrijf. Daarnaast investeerde ABP bijna 260 miljoen euro in het Amerikaanse Caterpillar, bekend van zijn graafmachines en bulldozers. Die worden niet alleen gebruikt in de bouw, maar ook door legers.
Lees ook:
Oproep aan pensioenfondsen om meer te investeren in wapenindustrie
Het ministerie van defensie en een Kamermeerderheid willen dat banken en pensioenfondsen meer investeren in wapenfabrikanten. De fondsen staan voor morele dilemma’s.