Waarom jonge mensen niet méér willen werken
Het klinkt simpel: ga meer uren werken als je door de inflatie minder geld overhoudt. Maar veel jonge mensen koesteren juist een korte werkweek.
Geld is niet alles, maar als de gasrekening de pan uit rijst en de boodschappen in de papieren lopen, is het toch handig om meer inkomen te hebben. Meer uren werken kan helpen om de koopkracht op peil te houden. Zeker bij jongeren die nog niet de zorg hebben voor kinderen of hun ouders.
Toch werkt meer dan de helft van de beroepsbevolking in de leeftijdsgroep van 20-25 jaar in deeltijd. Om precies te zijn: van de 941.000 jonge werknemers in die categorie werken er 570.000 in deeltijd. 337.000 van hen werkt zelfs minder dan twintig uur per week. Een verklaring is dat in deze leeftijdsgroep nog veel studenten zitten, maar ook in de leeftijdsgroep 25-30 jaar kiest ook ruim een derde van de werkenden voor een deeltijdbaan. Vooral vrouwen kiezen veel vaker voor korte werkweken.
Afweging tussen tijd en consumptie
“Wel of niet meer gaan werken is een kwestie van afwegen”, zegt hoogleraar economie Olaf van Vliet van de Universiteit Leiden. “De afweging tussen meer consumeren, of genoeg consumeren en vrije tijd behouden.” Door de inflatie wordt het besteedbaar inkomen natuurlijk wel kleiner, vervolgt Van Vliet. “Je zou dus inderdaad meer uren moeten werken om aan het eind van de maand hetzelfde consumptieniveau te bereiken.”
Toch wordt ook de reële waarde van een uur extra werken doorgaans minder bij inflatie, zegt de hoogleraar. “Wie meer uren gaat werken, gaat wel meer verdienen. Maar dan moet je vaak ook meer belasting betalen of je komt op een inkomen uit waarbij je minder kinderopvang- of zorgtoeslag krijgt, of minder huurtoeslag. Daardoor ga je er netto weinig op vooruit.”
Is minder werken een trend?
De vraag is of met name de jonge generatie werkenden er wel warm voor loopt om meer tijd op de werkvloer door te brengen. Hoogleraar Arbeidsmarkt Ton Wilthagen van Tilburg University, ziet al een tijdje een beweging die erop wijst dat een jonge generatie andere dingen belangrijker vindt dan werken. “Het is nog lastig om statistisch uit te drukken wat er gaande is. We weten er nog te weinig van. Is dit een trend of zijn dit gewoon de kinderen van ons? We willen allemaal niet zo veel werken. Ondertussen hebben we wel voltijdse verwachtingen in de maatschappij.”
Er zijn volgens de hoogleraar ook dingen wél goed gegaan. Zo is het allang niet meer vanzelfsprekend dat vrouwen helemaal stoppen met werken na het krijgen van een kind. “Nu werken ze vaker door, maar zowel jonge vrouwen als mannen zeggen vaak bij voorbaat al, na het afstuderen: ik ga niet de hele week werken.” Dat kan nooit lang goed gaan, vreest Wilthagen.
‘We spelen met vuur’
De extreem krappe arbeidsmarkt kan het domweg nu niet hebben dat mensen zomaar kiezen voor een parttime baan. Daarom moeten werkgevers in Nederland nodig nadenken over de vraag wat werk nu eigenlijk moet betekent. “Je hoort de jonge generatie vaak zeggen: er is zo weinig flexibiliteit, er kan zo weinig. We moeten het begrip werk daarom misschien grondig herzien en resetten. Want we spelen met vuur als deze jongeren afhaken.”
Werkurenberekenaar van het Nibud
Het Nibud heeft geen onderzoek gedaan naar de vraag of meer werken altijd financieel voordeliger is, laat een woordvoerder weten. “Maar over het algemeen levert meer werken meer geld op. En meer inkomen helpt enorm als alles duurder wordt.” Toch wijst ook het Nibud op de kritische grens waardoor toeslagen kunnen vervallen. Het instituut heeft daarom een online werkurenberekenaar in het leven geroepen voor mensen die overwegen meer te gaan werken.
En dat doen met name jongeren met een lage opleiding nu al vaak, blijkt uit recent onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Zij hebben vaker langdurig geen werk en maken minder vaak de overstap van een flexibel naar een vast contract. Als ze al een vaste aanstelling hebben, is de kans groter dat ze weer flexwerk gaan doen of zonder werk raken, zocht het CBS uit.
Vakbonden zijn over het algemeen ook niet dol op het promoten van langere werkweken. CNV-voorzitter Piet Fortuin zei onlangs nog in deze krant. “Meer werken is een ouderwets antwoord op moderne problemen. We kunnen gemiddeld best iets meer gaan werken, maar zorg dan dat je het als man en vrouw eerlijk verdeelt, bijvoorbeeld allebei vier dagen.”
Hoge gasrekening
Het is mogelijk dat jonge parttime werkenden wel meer móeten gaan werken omdat de winterse gasrekening nu dreigend nadert. Daar staat weer tegenover dat een compensatie voor die hoge energierekening door de overheid bepaalde groepen juist niet stimuleert om meer te gaan werken.
Terwijl het hele probleem – namelijk dat alles duurder is geworden – óók te maken heeft met hoe lang we per week werken. “Een groter aantal uren draaien kan de inflatie helpen beteugelen omdat de druk op de arbeidsmarkt dan afneemt”, stelt Bas ter Weel, directeur bij SEO Economisch Onderzoek. “Tegelijkertijd houden de oorlog in Oekraïne en de jongste lockdowns in China de prijzen hoog. Welke van de twee factoren dan wint, dat weet ik niet.”
Ook Ter Weel denkt dat meer uren werken per individu anders uitpakt: soms ga je erop vooruit, soms niet. “Of je er ook gelukkiger van wordt, is een tweede. Mensen van de jonge generatie willen hun geluk maximaliseren. Dat zit niet alleen in geld.”
‘Ik werd echt opgeslokt door mijn werk. Is dat wel hoe ik wil leven?’
Roos van den Heuvel (23) uit Amsterdam werkt parttime in de horeca
“Mijn studie zit er op, ik heb de filmacademie gedaan. Met succes: na een leuke stage vond ik meteen werk. Ik ben opgeleid om de productie van projecten te leiden. Deze zomer was ik op de Canarische Eilanden, daar deed ik de productie van een real life-televisieserie. Een fulltimebaan, meer dan dat zelfs. Zulk werk neem je altijd mee naar huis: je hebt in die rol enorm veel verantwoordelijkheden. Met dat werk ben ik onlangs even gestopt. Want ik weet niet of ik het nu wel wil, een baan die vijf dagen per week of zelfs meer zóveel van me vraagt. Ik werd er echt door opgeslokt. Is dat wel hoe ik wil leven?
Ik wilde even afstand nemen en bekijken of ik dit wel voort wil zetten. Inmiddels werk ik daarom part-time in de Amsterdamse horeca, zodat ik de komende tijd wat meer tijd overhoud voor andere dingen in het leven die ik leuk vind. Die verandering bevalt goed: ik word nu minder opgeslokt door werk. Soms kan ik zelfs gewoon even mijn gedachten uitzetten als ik aan het werk ben. Dat was ik niet gewend! Niet iedere seconde is meer met hectiek gevuld. Zo heb ik ook meer tijd om na te denken over wat de volgende stap wordt.
Ik sta dus voor een keuze: wat nu? Eigenlijk heb ik voor mezelf op deze manier een soort tussenjaar ingelast. Dat is wel een generatieding, ja. Ik merk dat meer leeftijdsgenoten nadenken over de invulling van hun leven. Het zijn ook best pittige keuzes om te maken.’’
‘Ik hecht veel waarde aan het bepalen van mijn eigen ritme’
Marcella van Bemmel (29) uit Rotterdam werkt parttime bij een communicatiebureau
“Ik heb sinds ik klaar ben met mijn studie bewust nog nooit fulltime gewerkt. Met vier in plaats van vijf dagen werken per week kom ik financieel ook rond, en ik hecht veel waarde aan een doordeweekse vrije dag. Extra geld vind ik minder belangrijk. Zeker als je bedenkt dat de pensioenleeftijd in de toekomst misschien wel zeventig-plus gaat worden. Het idee dat ik mijn hele leven lang volle weken zou moeten werken vind ik best pittig. Dan besteed ik liever tijd aan dingen waar ik ook privé gelukkig van word.
In mijn vrije tijd zit ik ook niet stil. Die tijd gebruik ik voor andere dingen die ik interessant vind, mijn reisblog bijvoorbeeld. In 2019 en 2020 heb ik een wereldreis gemaakt, toen heb ik een blog bijgehouden. Dat doe ik nu nog. Puur plezier, puur hobby: ik krijg er energie van. Daarom werk ik dus parttime: zodat dit soort dingen mogelijk zijn.
Toen ik solliciteerde voor mijn huidige baan, ging ik meteen voor vier werkdagen. Vijf had vast gekund en ik vind het onwijs leuk werk. Maar in iedere baan wordt een bepaald ritme en patroon verwacht. Ik hecht veel waarde aan het bepalen van mijn eigen ritme. Daarom gaan mijn vriend en ik dit najaar uiteindelijk emigreren, naar Bali. Ik werk vanuit daar straks als online assistant voor bedrijven en ondernemers. Ik zie het gek genoeg wel gebeuren dat ik dan opeens wél zes, zeven dagen per week werk. Maar dan wel in een ander, mijn eigen ritme.”
Lees ook:
Opinie: Deeltijd-werken is in deeltijd is in Nederland veel te verleidelijk
In Nederland wordt meer uren draaien genadeloos afgestraft, betoogt ondernemer Ewout van den Berg.