Sinds juli 2019 is er een vernieuwd bestuurlijk akkoord nazorg ex-gedetineerden waarin Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), Reclassering (3RO) de samenwerking hebben vastgelegd. Sindsdien is er veel veranderd in de samenwerking en ondersteuning ten behoeve van het re-integratieproces. Er is echter nog weinig inzicht in hoe deze aanpak nu ervaren wordt door de personen die het re-integratietraject zelf doorlopen. Juist het perspectief van de  (ex-)gedetineerde personen en de betrokken professionals zal noodzakelijke inzichten en aanknopingspunten geven voor verdere vormgeving van een succesvolle re-integratieaanpak. Het doel van dit onderzoek is om het re-integratieproces te reconstrueren tijdens en na een verblijfperiode in een penitentiaire inrichting, vanuit het perspectief van de gedetineerde persoon zelf en het perspectief van de betrokken professionals.

Recidive 

De zwaarste straf die binnen het Nederlandse sanctiestelsel opgelegd kan worden is de gevangenisstraf. Jaarlijks wordt deze straf aan zo’n 30.000 personen opgelegd, waarbij dagelijks rond de 8.000 tot 9.000 personen in detentie verblijven. (In het coronajaar 2020 lag dit aantal lager, instroom van rond de 21.735 personen (DJI, 2021)). De kans op herhaling van delictgedrag is na detentie echter nog altijd hoog. Volgens recente recidivecijfers komt 47 procent van de volwassen personen die tussen 2008-2017 zijn uitgestroomd uit detentie binnen twee jaar weer in aanraking met justitie. Bijna 30 procent komt binnen twee jaar weer in detentie terecht.

Om de recidivecijfers te verlagen wordt de afgelopen jaren veelvuldig ingezet op het bevorderen van de re-integratie van ex-gedetineerden. Een groot deel van de ex-gedetineerde personen heeft namelijk te maken met problemen die kunnen bijdragen aan een verhoogde kans op recidive. Zo heeft een derde van de ex-gedetineerden geen eigen huisvesting, meer dan driekwart geen inkomsten uit een legitieme baan, en ruim de helft heeft te maken met schulden. De afgelopen jaren is daarom steeds meer ingezet op het verbeteren van de vijf basisvoorwaarden: het hebben van een id-bewijs, werk/inkomen, inzicht in de schuldensituatie, het hebben van een woning en eventuele continuering van zorg.

Kansen bieden voor re-integratie

Zo is sinds 1 juli 2019 het Bestuurlijk Akkoord ‘Kansen bieden voor re-integratie’ van kracht. Hierin heeft de driehoek van de Dienst Justitiële Inrichtingen, reclassering en gemeenten de gezamenlijke verantwoordelijkheid en geïntensiveerde samenwerking voor een succesvolle re-integratie van (ex-) gedetineerden vastgelegd. Hierin staan de levensloopbenadering en het op orde krijgen van de vijf basisvoorwaarden centraal. De manier waarop die samenwerking in de praktijk vorm krijgt is nader uiteengezet in de handreiking Bestuurlijk Akkoord. Deze handreiking bevat zodoende verschillende werkprocessen, initiatieven en pilots waarop DJI, reclassering en gemeenten dienen te handelen en samenwerken om – in samenspraak met de (ex-) gedetineerde - in een vroeg stadium (voor, ) tijdens en na detentie een succesvolle re-integratie te bevorderen.

Hoewel re-integratie vanuit detentie en nazorg volgens beleid geboden wordt op veel domeinen door verschillende organisaties, is er in de praktijk een aantal knelpunten bij zowel (ex-) gedetineerden als re-integratieprofessionals. Het is daarom van belang het verloop van de praktijk, de beleving van betrokkenen en alle mogelijke knelpunten nauwkeurig in kaart te brengen en te bezien in hoeverre beleid wordt uitgevoerd zoals beoogd. 

Verschillende onderzoeksmethoden

Om het gehele re-integratieproces zo goed mogelijk in beeld te kunnen brengen, worden in dit onderzoek verschillende methoden gecombineerd:

• Planevaluatie.
• Kwalitatieve interviews met een gevarieerde groep (ex-) gedetineerde personen (korte gestrafte mannen, lang gestrafte mannen, en lang gestrafte vrouwen) op verschillende momenten voor en na vrijlating.
• Experience Sampling Method (ESM)
• Casestudy van (reclasserings)dossiers en interviews direct betrokken re-integratie professionals zoals casemanagers en reclasseringswerkers.
• Focusgroepen
• Expertmeeting

Verbonden studenten

De volgende studenten zijn momenteel verbonden aan het onderzoek (als stagiaire of Honours onderzoeksassistent): Serona Methorst, Nancy Remezond.