Hoe fijnmaziger het net voor geradicaliseerde (ex-)gedetineerden, hoe beter

Al het gekrakeel over de terugkeer van de IS-strijders en hun vrouwen doet haast vergeten dat er in ons eigen land al honderden geradicaliseerden achter tralies zitten of hun straf hebben uitgezeten. Die laatste categorie loopt weer vrij rond, al worden ze uiteraard nog in het oog gehouden door de veiligheidsdiensten. Een van hen is de Brusselse bekeerling Jean-Louis Denis, hij is na vijf jaar weer op vrije voeten.

Denis wordt weleens de leider van de Brusselse Sharia4Belgium genoemd en wint zijn zieltjes voor de radicale islam via liefdadigheid. Dat deed hij voor zijn gevangenisstraf en dat doet hij nu opnieuw op haast identieke wijze. De man weet precies perfect hoe hij op het muurtje tussen het legale en illegale kan balanceren. Wat hij duidelijk geleerd heeft in de gevangenis, is hoe hij mensen kan blijven inpalmen voor zijn zaak, zonder opnieuw achter tralies te belanden. Wat hij in de cel dan weer niet gekregen heeft, is schuldinzicht.

Deed de overheid genoeg om hem te deradicaliseren? Volgen de veiligheidsdiensten hem nauw genoeg op?

Zwart-witantwoorden op die vragen zijn er niet. Alle experts zijn het erover eens dat geen enkel deradicaliseringsprogramma werkt zoals een ‘gedachtenwasmachine’. Geen enkele gevangene gaat er volledig gehersenspoeld en geherprogrammeerd uitkomen. Het hoogst haalbare is helaas vaak dat ex-geradicaliseerden geen geweld meer plegen. Diezelfde experts blijven ook herhalen dat een nulrisico op nieuwe aanslagen een illusie is. Er kan altijd ergens een ‘bricoleurterrorist’ of extremistische ‘loner’ flippen en de straat opgaan.

Zo efficiënt mogelijk

Bovenstaande bemerkingen mogen echter geen excuus zijn voor de regering. Het klopt dat zij niet elke potentieel gevaarlijke extremist 24 uur per dag en 7 dagen per week kan surveilleren. Maar ze kan wel proberen om het werk van alle betrokken diensten zo efficiënt mogelijk te laten verlopen. 

In dat opzicht is het ronduit bizar dat het na de aanslag van Benjamin Herman in Luik in mei 2018 nog anderhalf jaar duurde voor er een Koninklijk Besluit kwam over een betere opvolging kwam van geradicaliseerde (ex-)gedetineerden. Toen pas kwamen er twee categorieën bij in de gemeenschappelijke databank van de gevangenissen en de veiligheidsdiensten: de ‘Potentieel Gewelddadige Extremisten’ en de ‘Terrorismeveroordeelden’.

Nochtans lijkt dit toch de logica zelve. De regering heeft echt wel de plicht om de mazen van het net zo klein mogelijk te maken, zeker voor mensen zoals een Jean-Louis Denis, een ex-gedetineerde die maar al te bekend is bij alle betrokken diensten. Hoe fijnmaziger het net, hoe beter, al zullen er altijd mensen zijn die zich ertussendoor wurmen. Maar laat die vaststelling vooral niet tot defaitisme leiden. Bij niemand.