Op naar de nieuwste natuur van Nederland: de Marker Wadden

Eindelijk, ook gewone mensen mogen naar de Marker Wadden, de nieuwe eilanden in het Markermeer. En dus scheep ik me in voor een tocht naar dit nieuwe Nederland, een tocht naar land uit lucht en water.

Koud de haven van Lelystad uit of ik zie de Marker Wadden al liggen: een goudgele streep op de grens van blauw en groen. Een streep vol belofte en verwachting. Het Markermeer houdt zich koest en zonder zeebenen bereik ik de overkant. Ontschepen en het nieuwe land op. Er wordt nog overal gewerkt. Gravers en grijpers leggen zand van de ene bult op de andere, de machinisten vastberaden en op elkaar ingespeeld. Als leek kan ik er geen touw aan vastknopen, maar eigenlijk is dat wel fijn. Zo blijft dit werk onvoorstelbaar, groots en indrukwekkend.

Het brede pad vol bandensporen nodigt uit naar de verte te gaan. Buiten het pad ligt drijfzand op de loer, zo waarschuwt het bekende gele bordje. Het poppetje erop oogt vreeswekkend en reddeloos verloren.

De wind blaast, mijn haren krijgen coupe woest en de benen gaan als vanzelf. Het is moeilijk kiezen waar te kijken. De bodem is dan weer craquelé, dan weer slikkig en heeft alle kleuren bruin, beige en grijs. Her en der toefjes bloeiende moerasandijvie waarop bijen in de luwte van de bladeren foerageren. Mooi, dit laag-bij-de-gronds, maar een oogopslag biedt panorama. Geheel misplaatst bekruipt me een gevoel van trots. Dat wij mensen zoiets moois kunnen maken; een eilandengroep in het Markermeer opgebouwd uit het meer. Vijf eilanden die bovendien het meer schoner maken en er nieuw leven in brengen.

Onderwaternatuur

Door opwerveling van het slib op de bodem van het Markermeer is het water troebel en ongeschikt voor gezonde plantengroei. Vissen hebben er daardoor niets te zoeken en trekken de vogels in hun teloorgang mee. Jarenlang al studeren knappe koppen op een remedie en uiteindelijk vond visionair Roel Posthoorn van Natuurmonumenten de, wat in elk geval zo lijkt, panacee. Door vijf eilanden aan te leggen, bestaande uit zandringen waarbinnen een speciale geulenstructuur ligt, ontstaat een moeras dat slib gaat vangen. Om te voorkomen dat wilgen opschieten en gaan domineren, wordt de moerasvorming op gang geholpen door lisdodde en riet. Bos in het meer zou immers onnatuurlijk zijn.

De wind is onmisbaar in het proces. Hard blazend weet ze het water met tachtig centimeter op te stuwen. Het water dringt zo het moeras binnen en laat, weer wegstromend, slib achter tussen de vegetatie. Op ondiepe plekken zal watervegetatie een ideaal paaigebied voor voorntjes, baarsachtigen en tal van andere vissen vormen.

Vijf eilanden en onderwaternatuur met een gezamenlijke oppervlakte van 1000 hectares - 2000 voetbalvelden - gebouwd uit 30 miljoen kuub zand, veen, slib en klei. Driekwart ervan is bestemd voor de vogels. Alleen dit eiland, het grootste, is ook voor mensen opengesteld. Niet dat de vogels dit eiland mijden. Steeds opnieuw dwarrelen kleintjes op en hoewel het me nauwelijks lukt de kijker stil te houden in de wind, weet ik er toch kneutjes, vinken en zelfs een tapuit van te maken.

Zandsculpturen

Hoog in de lucht schreeuwen kok-, zilver- en kleine mantelmeeuwen en scheert een visdief voorbij. Bontbekplevieren, kleine plevieren en strandplevieren zoeken op de grond op zijn pleviers naar voedsel; lopen, stilstaan kijken, pikken, lopen, stilstaan, pikken.

De zandsculpturen moeten zandkunstenaars stinkend jaloers maken. De aanloop naar kijkhut De Duikeend is prachtig. Het houten staketsel maakt samen met de zon een geometrisch patroon. Binnen wacht een grote verrassing. De hut blijkt half onderwater te zijn gebouwd. Het schelpeneiland voor de hut ligt op borsthoogte en ik kijk een kluut diep in de ogen. Blijkbaar weet de vogel zich veilig en kijkt onverschrokken terug. Het water is groen en lijkt levenloos, maar ja, daar is het Natuurmonumenten natuurlijk helemaal om begonnen. Het Markermeer moet weer helder worden.

De hut is lekker luw en niet alleen voor mij. Ook voor de muggen. Voor insecten is deze natte archipel uitgelezen. Ze zetten hun eitjes immers in het water af. De honderdduizenden, misschien wel miljoenen zoemers zijn bulkvoer voor de vogels. Bezoekers hoeven ze niet te vrezen; het zijn dansmuggen en die steken niet.

Weer buiten oogt eiland nog weidser en zonder einde en verrukt en zonder gedachten loop ik door. Ik voel me in de Sahara, hoewel ik daar nooit ben geweest. Doorlucht en onbegrensd. Milieuvervuiling, terrorisme, verloedering en andere narigheden zijn voor eventjes verdwenen onder het zand. Nu telt nu. Nu is verrukkelijk.

Maar nu wordt later en de boot voert me weg. Niet voor altijd. Weer en weer wil ik hier zijn.

Inschepen

Natuurmonumenten heeft met enkele rederijen een nog beperkte veerdienst naar het eiland opgezet. Enkele keren per maand vaart vanuit de Bataviahaven in Lelystad een historisch of modern schip. Zomaar inschepen kan niet, eerst aanmelden via markerwadden.nl is nodig.

Kosten: volwassenen €20, leden Natuurmonumenten €15 en kinderen respectievelijk €10 en €7,50.

Particuliere boten kunnen in de nieuwe haven terecht.

Op het eiland staan drie vogelkijkhutten en een mooi vormgegeven uitkijktoren. Er zijn excursies.

Let op: er wordt nog volop aan en op het eiland gewerkt. Horeca is er voorlopig nog niet (wel een toilet). Op de boot worden simpele versnaperingen verkocht.

Voor ‘Het mooiste Nederland’ probeert de redactie van Trouw de mooiste fiets- en wandelroutes door Nederland uit. Lees meer in ons dossier.