'Mantelzorgers kunnen bijna eenderde van hun inkomen verliezen'

De uitkomsten komen vlak voor de grote hervorming van de zorg, die de druk op mantelzorgers zal vergroten. Op 1 januari wordt de drempel tot een verpleeghuis fors hoger, waardoor ouderen met een beperking langer thuis blijven wonen. Bovendien hevelt het Rijk veel zorgtaken over naar de gemeente, die deze met minder geld moet uitvoeren. De bedoeling is dat familie en buren meer gaan bijspringen.

Zo wordt fors bezuinigd op de huishoudelijke hulp, waardoor mantelzorgers naar verwachting meer gaan doen in het huishouden. Veel bezuinigingen in de zorg raken de mantelzorger indirect, zoals de korting op de dagbesteding en het vervoer naar die dagbestedingslocaties. 'De overheid verwacht steeds meer van mantelzorgers, maar bezuinigt tegelijkertijd op veel voorzieningen', zegt directeur Liesbeth Hoogendijk van Mezzo.

Naar schatting zorgen 3,5 miljoen Nederlanders voor hun gehandicapte, chronisch zieke of hulpbehoevende partner, ouder, kind, vriend of buur. Van hen doen ruim een miljoen mensen, meer vrouwen dan mannen, dit langdurig. Ruim 70 procent verleent mantelzorg naast een baan. Hoogendijk: 'Mensen moeten beseffen: 'Dit kan op mijn pad komen en gaat dan mijn inkomen raken'. De participatiesamenleving gaat de burger geld kosten.'

Het zorgen voor een ziek familielid of een hulpbehoevende vriend is niet alleen psychisch en fysiek zwaar. De financiële gevolgen van mantelzorgen zijn volgens Hoogendijk onderbelicht.

Gedwongen
Van de vragen die binnenkomen op de Mantelzorglijn van de vereniging gaat 41 procent over financiële zaken. Daarom heeft Mezzo aan het Nibud gevraagd enkele vaak voorkomende mantelzorgsituaties financieel door te rekenen. 'Het inkomensverlies van 20 tot ruim 30 procent is nog meer dan we hadden verwacht', zegt Hoogendijk.

Kim Putters, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau, waarschuwde eerder dat gemeenten zich niet rijk moeten rekenen met hun hoge verwachtingen van mantelzorgers. Hoogendijk: 'De overheid vraagt van mensen om te werken én om te zorgen voor een ander. Het is een ongezonde situatie als een mantelzorger zich gedwongen voelt minder te gaan werken. Gemeenten moeten niet wachten tot het water de mantelzorgers aan de lippen staat, maar juist in een vroeg stadium professionele zorg inzetten en mantelzorgers ondersteunen.'
Afwentelen

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten beklemtoont dat het zeker niet de bedoeling is te veel taken op de familie af te wentelen. 'Bij de keukentafelgesprekken moet de vraag aan de mantelzorger ook zijn of het allemaal nog te doen is. Wij weten dat veel mantelzorgers overbelast zijn. Gemeenten moeten er alles aan doen om deze mensen, die goud voor ons zijn, te ondersteunen.'

Deirdre Beneken genaamd Kolmer, lector mantelzorg aan de Haagse Hogeschool, leest 'degelijke berekeningen' in het Nibudrapport. Maar volgens haar zijn er meer financiële gevolgen dan genoemd. 'Veel overbelaste mantelzorgers komen bij de bedrijfsarts terecht. Sommigen vallen uit.'

Mezzo vindt het jammer dat het 'mantelzorgcompliment' van 200 euro per jaar nu is afgeschaft, en stelt dat mensen het echt nodig hebben. Beneken ziet dat anders: 'Veel mantelzorgers die ik spreek, ervaren die 200 euro als een belediging.' Mantelzorgers zouden volgens Beneken erg geholpen zijn als professionele zorgverleners meer tijd zouden nemen om met hen te spreken. 'Ze verlenen zorg uit liefde. Ze verdienen meer steun en een betere bejegening. Anders vallen ze om en dan kost het de samenleving juist geld.'

Drie rekenvoorbeelden van het Nibud:

1. Gepensioneerd echtpaar, vrouw gaat naar verpleeghuis
Situatie: Een 76-jarige vrouw met ernstige astma krijgt een beroerte. Ze moet naar een verpleeghuis. Haar man blijft achter in hun koopwoning en reist dagelijks naar zijn vrouw.
Inkomensverandering: -21%
Belangrijkste oorzaken: hogere eigen bijdrage AWBZ (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten) voor de vrouw; hogere vervoerskosten voor de man; kosten huishoudelijke hulp.

2. Gezin met jonge kinderen met zieke opa
Situatie: Moeder besluit een dag per week te gaan werken in plaats van twee, om voor haar zorgbehoevende vader te zorgen.
Inkomensverandering: -32%
Belangrijkste oorzaken: minder netto inkomen van de moeder; lagere kinderopvangtoeslag.

3. Bij alleenstaande vader komt zieke dochter inwonen
Situatie: Een vrouw (30) met psychiatrische problemen woont in een begeleid-wonenproject. Als het slechter met haar gaat, trekt ze bij haar vader in, een AOW'er die in een huurhuis woont. Ze gaat een paar keer per week naar dagbesteding en doet vrijwilligerswerk.
Inkomensverandering: -28%
Belangrijkste oorzaken: AOW gekort (gezinsleden in één huis delen kosten); vervoerskosten; dochter terug naar Wet werk en bijstand.